Muzyka w pracy umys³owej i fizycznej
Muzyka sta³a siê towarem handlowym i zachêca siê do jego zakupu stosuj±c chwyty reklamowe przypisuj±ce muzyce wrêcz cudotwórcze oddzia³ywanie, np. ¿e muzyka ³agodzi obyczaje. Tymczasem obyczaje to co¶ wiêcej ni¿ samo zachowanie. Obyczaje to wzorce kulturowe, to nasze wychowanie. Nie wierzê, by sama muzyka mog³a nas zmieniaæ. Nie sama.Wiadomo nie od dzisiaj, ¿e muzyka mo¿e zmieniaæ stan aktywno¶ci systemu nerwowego, wywo³ywaæ okre¶lone zmiany w czynno¶ciach ca³ego organizmu, mo¿e zmieniaæ napiêcie miê¶ni, przyspieszaæ przemianê materii, zmieniaæ szybko¶æ kr±¿enia krwi, obni¿aæ próg wra¿liwo¶ci zmys³ów, wp³ywaæ na wewnêtrzne wydzielanie, zmieniaæ si³ê i szybko¶æ pulsu, modyfikowaæ oddychanie. To s± zmiany konkretne. Poza tym, muzyka mo¿e wprowadzaæ w ró¿ne nastroje, wzbudzaæ uczucia i emocje.
¯aden utwór muzyczny nie nastawi jednak pozytywnie do innego cz³owieka, je¿eli nie zostanie wzmocniony s³owem i dzia³aniem. Mówi siê, ¿e muzyka zwiêksza wydajno¶æ pracy, a nawet chêæ dokonywania zakupów, co skutecznie wykorzystuj± handlowcy i menad¿erowie. Ale zanim zaczniemy s³uchaæ, graæ, ¶piewaæ i tañczyæ, kto¶ musi w nas spowodowaæ powstanie wiary w to, ¿e wybrana muzyka zwiêkszy zakup jakiego¶ produktu czy us³ugi.
Odpowiednio wyszkolony pracownik musi w nas- kliencie spowodowaæ powstanie motywacji i wyznaczyæ drogê dla usuniêcia naszej nieufno¶ci,
niezadowolenia ze stanu ducha lub cia³a, albo powstanie w nas marzenia
posiadania okre¶lonej rzeczy.
Nie zdarzy³o mi siê spotkaæ handlowca, który umia³by wp³ywaæ na mnie nadawan± w supermarkecie muzyk±,
aby:
1) wzbudziæ we mnie po¿±dane emocje (uczucia, stany afektywne,
nastroje) oraz gotowo¶æ do kontaktu handlowego;
2) wzbogaciæ moj± osobowo¶æ, g³ównie poprzez doznania estetyczne,
wyrabianie postawy twórczej, pomna¿anie zasobu do¶wiadczeñ
emocjonalnych i intelektualnych;
3) pobudziæ psychomotorycznie lub z³agodziæ napiêcie emocjonalne i
miê¶niowe;
@
Najczê¶ciej obecna w naszym ¿yciu pracowniczym i klienckim jest muzyka m³odzie¿owa. Mamy jej nadmiar wszêdzie: na budowie, supermarkecie, biurze,
za ¶cian± wie¿owca i za p³otem s±siada. Charakteryzuje j± przede wszystkim chaos i przypadkowo¶æ, uniemo¿liwiaj±ce nawi±zanie wspó³pracy pomiêdzy organizmem a d¼wiêkami.
Taka muzyka nie jest uznawana za przydatn± do uzyskiwania pozytywnych efektów w pracy.
Natomiast muzykê powa¿n± tworz± w przewa¿aj±cej wiêkszo¶ci utwory, które ze wzglêdu na sw± artystyczn± konstrukcjê s± w pe³ni kompatybilne z psychik± cz³owieka oraz przystaj± do naturalnych, najbardziej pierwotnych rytmów ca³ego organizmu.
Pamiêtajmy , ¿e zarówno muzyka pobudzaj±ca, jak i relaksuj±ca nie
powinna byæ s³uchana zbyt g³o¶no. To, co jest dobre dla nas , niekoniecznie pomo¿e s±siadowi. Rozdra¿niony s±siad, s³uchaj±c naszej g³o¶nej muzyki, mo¿e zachowaæ siê odwrotnie ni¿ mo¿emy siê tego spodziewaæ. Jemu nasza muzyka mo¿e szkodziæ i nie s³uchaj±c siê powiedzonka, ¿e "muzyka ³agodzi obyczaje", zachowa siê... wprost przeciwnie.
Czysta muzyka jest stosunkowo s³abym ¶rodkiem terapeutycznym i marketingowym i na pewno nie zmienia obyczajów. Jest tak, gdy¿ muzyka jest asemantyczna czyli beznaczeniowa .Czy co¶ co nie jest filozofi±, nie jest religi± i nie wyja¶nia sensu ¿ycia
mo¿e zmieniaæ pogl±dy i obyczaje?
Na pewno mo¿e byæ ona wyrazem tych pogl±dów i obyczajów, ale przede wszystkich w kategorii zachowañ emocjonalnych, a nie pogl±dów na ¶wiat i ¿ycie.
@
Znamy przypadki kontrolowanego s³uchania muzyki dla roz³adowania stresu lub dla pokazania swojej przynale¿no¶ci narodowej, które wcale nie s³u¿y³y terapii uczestników, a wprost przeciwnie - pogr±¿a³y ich w wiêkszym cierpieniu i niepewno¶ci dnia jutrzejszego. Mam na my¶li m.in. orkiestry w obozach koncentracyjnych. Z jednej strony wykonawcy - jeñcy wykonuj±cy dla oprawców obozowych utwory kompozytorów niemieckich, z drugiej - sami oprawcy s³uchaj±cy tej muzyki z rozrzewnieniem i dum±, ¿e oto gnêbieni przez nich ludzie, graj± dla nich hymny triumfalnej Apokalipsy dla umêczonych.
@
Jakiego typu utwory i instrumenty powinny znale¼æ siê w muzyce dla pracownika fizycznego, a jakie dla umys³owego? W pracy wymagaj±cej skupienia intelektualnego stosujemy muzykê uspokajaj±c±, któr± cechuje:
- powolne lub umiarkowane tempo;
- niewielki poziom g³o¶no¶ci i brak kontrastów dynamicznych;
- przewaga ¶rodkowego rejestru d¼wiêków; u¿ycie instrumentów smyczkowych, klawiszowych i dêtych o miêkkim brzmieniu i ³agodnej barwie
- p³ynno¶æ melodii i rytmu, przewaga rytmów miarowych - "ko³ysz±cych";
- obecno¶æ nieznacznych punktów kulminacyjnych, pozwalaj±cych s³uchaczowi na oscylowanie miêdzy stanami napiêcia i odprê¿enia;
- brak instrumentów o jaskrawej i ostrej barwie, mocnej secji rytmicznej (perkusja, gitara basowa) oraz unikanie kompozycji wokalnych
Pracownicy rozchwiani emocjonalnie, po zastosowaniu takiej muzyki s± mniej napastliwi fizycznie i werbalnie. S± te¿ mniej dra¿liwi, maleje w nich poczucie winy, podejrzliwo¶æ i pesymizm.
Znam kilku przedstawicieli handlowych, g³êboko niezadowolonych z efektów w³asnej i cudzej pracy, którzy maj± na koncie znaczn± ilo¶æ konfliktów i niebezpiecznych wypadków samochodowych.
@
Na przestrzeni mojej ponad 40 -letniej praktyki artystyczno-terapeutycznej stwierdzi³em, ¿e najlepsze rezultaty daje po³±czenie muzyki z innymi rodzajami sztuki, aktywizuj±cymi ró¿ne sfery naszego mózgu.
W pracy wymagaj±cej aktywno¶ci fizycznej stosuje siê muzykê aktywizuj±c±, któr± cechuje :
- szybkie tempo;
- kontrastuj±ca melodyka przeciwstawnych tematów wed³ug zasady klasycznej sonaty;
- niespokojna metryczno¶æ z silnymi akcentami rytmicznymi;
- du¿e zró¿nicowanie melodycznego i rytmicznego przebiegu;
- przeciwstawno¶æ poszczególnych grup instrumentów;
- du¿e zró¿nicowanie dynamiki.
W zale¿no¶ci od upodobañ s³uchacza, jego dojrza³o¶ci muzycznej i udzia³u
muzyki w codziennym ¿yciu, powinno siê dobieraæ utwory uspokajaj±ce lub pobudzaj±ce. I nie ma tu znaczenia czy s± to utwory z pó³ki muzyki powa¿nej czy rozrywkowej.
To co pomaga jednemu i dzia³a na niego uspokajaj±co , np. Aria na strunê G- Bacha, drugiego mo¿e pobudziæ do agresji i odwrotnie: muzyka popularna typu disco (oparta na trzech akordach) mo¿e uspokajaæ m³odzieñca, a pobudzaæ do zniechêcenia, nawet agresji mi³o¶nika muzyki powa¿nej.
¯adnego z tych rodzajów muzyki nie wolno lekcewa¿yæ. Disco s³uchaæ nale¿y stosownie do spodziewanych efektów pracy fizycznej, ale nie g³o¶no. Dowiedziono bowiem, ¿e ha³as obni¿a poziom koncentracji, zwiêksza stres, podnosi ci¶nienie krwi, zaburza sen, a w przypadku kobiet ciê¿arnych, zwiêksza ryzyko przyj¶cia na ¶wiat wcze¶niaków lub dzieci o ma³ej masie urodzeniowej cia³a.
Po³±czenie muzyki z obrazem przyrody i jej zapachem, g³osem ludzi i ptaków ¶piewaj±cych, a przede wszystkim z wyobra¼ni± cz³owieka, jego pamiêci± i pozytywnymi warto¶ciami moralnymi i etycznymi oraz warto¶ciami kompetencyjnymi danego cz³owieka mo¿e relaksowaæ lub aktywizowaæ.
@
Mówi siê , ¿e 45 minut to najlepsza jednostka czasowa do wykonania ka¿dego zadania.Obserwacje zmian zachodz±cych w psychice cz³owieka, zw³aszcza w nasilaniu siê zmian agresywnych, umo¿liwi³y ustalenie pewnych prawid³owo¶ci w oddzia³ywaniu Ksiê¿yca na ludzkie zachowania. Gdy Ksiê¿yc osi±ga swój najwy¿szy stan nad okre¶lonym obszarem Ziemi, wzmaga siê jego oddzia³ywanie jako czynnika powoduj±cego przyp³yw i odp³yw mas wodnych, przy czym ta si³a jest najwiêksza w czasie nowiu i pe³ni.
Poniewa¿ cia³o ludzkie w 80 % sk³ada siê z wody, Ksiê¿yc powoduje w naszym organizmie co¶, co przypomina przyp³yw i odp³yw wód. W rezultacie powstaj± okre¶lone zaburzenia w jego funkcjonowaniu, wywo³uj±c takie stany jak nadpobudliwo¶æ i napiêcia psychiczne.
Nastêpstwem tego mo¿e byæ wzmo¿ona agresywno¶æ, a co za tym
idzie: wiêcej przypadków obra¿eñ cia³a i skaleczeñ, wiêcej wypadków
drogowych itd.
Tak¿e w ci±gu doby czy tygodnia podlegamy prawom natury. Nie bez powodu pocz±tek tygodnia nazywa siê "szewskim poniedzia³kiem ". Wielu ludzi, po dwóch dniach wolnych od pracy, nie ma ochoty pracowaæ, a niektórzy wcale nie przychodz± do pracy. S³ynêli z tego kiedy¿ w³a¶nie szewcy.
Wiadomo te¿, ¿e produkcja pochodz±ca z pierwszych godzin poniedzia³kowych charakteryzuje siê najwiêksz± ilo¶ci± braków.
W czasie dnia najwiêksza sprawno¶æ przypada w godz. 9-11, za¶ najmniejsza w godz. 14-16. Dlatego na zachodzie Europy w tym czasie jest przerwa na lunch.
Jeszcze wa¿niejsze jest dostosowanie nawyków pracy do w³asnego rytmu spania. Ale i tutaj wystêpuj± odstêpstwa od normy. O tych, którzy d³ugo w nocy pracuj± mówi siê: "nocny Marek", a o tych, którzy wcze¶nie wstaj±: "ranny ptaszek ".
I tak dziel±c dobê na coraz mniejsze jednostki rytmiczne dochodzimy do minut i sekund.
Najpowszechniejsz± jednostk± rytmiczn± jest 45 minutowa jednostka
dydaktyczno-produkcyjna. W szkole podstawowej i ¶redniej godziny lekcyjne trwaj± 45 minut, a przerwy powinny trwaæ 10-15 minut. Na uczelniach rozgadani profesorowie najlepiej czuj± siê w jednostce 90 minutowej. Studenci nie przejmuj± siê takim porz±dkiem rytmicznym, bo zwykle ¿yj± w rytmie spotkañ, dyskotek i pubów.
@
Jaki rytm powinien obowi±zywaæ w pracy?Coraz czê¶ciej w ¶wiecie szybko rozwijaj±cych siê firm ubezpieczeniowych i operatorów sieci komórkowych zauwa¿a siê zmêczenie, frustracjê i depresjê u coraz wiêkszej ilo¶ci pracowników. Psychologowie i terapeuci alarmuj± :
ludzie, pracujcie w odpowiednim dla danego zawodu rytmie i stosujcie relaks. Nie ¿yjcie w ci±g³ym napiêciu, bo tak jak ka¿da maszyna pracuj±ca na najwiêkszych obrotach w pewnym momencie rozleci siê, tak i cz³owiek pêknie jak bañka mydlana, a w przera¿onym ciele zamieszka zawa³ serca, udar mózgu albo depresja.
W Niemczech coraz wiêcej firm, zatrudniaj±cych tak zwanych gadaczy
handlowych z wiecznym sztormem w mózgu, instaluje w swoich biurach specjalne fotele relaksacyjne, aby ich agenci, po 45 minutach intensywnego kontaktu z klientami, mogli w ci±gu 15 minut zrelaksowaæ siê przy æwiczeniach Jacobsona, treningu autogennym Schultza, albo psychocybernetyce Maltza.
Potwierdzam te informacje, gdy¿ w tych fotelach instalowane s± odtwarzacze z nagraniami relaksacyjnymi w moim opracowaniu.
W³adys³aw Pitak
(logopeda medialny i muzykoterapeuta z Koszalina)Na foto: W³adys³aw Pitak (twórca muzykodramy) i pracownicy Warsztatów Terapii Zajêciowej CARITAS w Ropczycach. Zdjêcia:Tatiana Pitak
Kontakt: Towarzystwo Terapii i Kszta³cenia Mowy LOGOS
75-900 Koszalin
ul. Pieczarek 4
tel. 94-340-60-06
e-mail: biuro@logos.dt.plRozmawia³a: Anna Koszara