[Carolina]

.
Cela Konrada przetrwaÂła nawet czasy radzieckie. W starciu z biznesem nie miaÂła jednak Âżadnych szans
NiedÂługo za odpowiedniÂą opÂłatÂą bĂŞdzie moÂżna zamieszkaĂŚ w miejscu, w ktĂłrym byli wiĂŞzieni Adam Mickiewicz, filomaci i filareci, a takÂże uczestnicy powstania listopadowego.



Przekszta³canie dawnego klasztoru, a póŸniej carskiego wiêzienia w nowoczesny hotel nazywany przez bazylianów domem pielgrzyma idzie pe³n¹ par¹. W samej Celi Konrada na piêtrze œwie¿o wytynkowane œciany, z pod³ogi wystaj¹ plastikowe rury kanalizacyjne, kable. Piêtro wy¿ej robotnicy montuj¹ windê, stawiaj¹ z gipsowych p³yt œcianki dzia³owe.



WyraŸnie niepasuj¹c¹ do hotelowych wnêtrz tablicê z inskrypcj¹ "Gustaw zmar³ tu 1823 1 listopada. Tu narodzi³ siê Konrad 1823 - 1 listopada" zdjêto i schowano w stró¿ówce.- Spokojnie, u nas nie zniknie - zapewnia ochroniarz pilnuj¹cy budowy. Tablicê wmurowali w okresie miêdzywojennym polscy literaci. By³a ostatnim elementem przypominaj¹cym o pobycie poety.




PrzetrwaÂła SowietĂłw

Okres miêdzywojenny by³ czasem œwietnoœci legendarnej celi. W okresie od 1927 do 1939 r. odby³o siê tu ponad 400 spotkaù elity intelektualnej przedwojennego Wilna i Polski. W tym miejscu debiutowa³y "¯agary", literack¹ nagrod¹ zosta³a wyró¿niona Kazimiera I³³akowiczówna.
Tablica przetrwa³a okres rz¹dów sowieckich. Wówczas w klasztorze mieœci³ siê Instytut In¿ynierów Budowlanych, a w samej celi -biblioteka. Po odzyskaniu przez Litwê niepodleg³oœci budynek odzyska³a kuria wileùska, a w 1992 roku w celi reaktywowano tradycjê œród literackich. W pierwszej wzi¹³ udzia³ Czes³aw Mi³osz. Odebra³ wówczas z r¹k przewodnicz¹cego Sejmu Vytautasa Landsbergisa honorowe obywatelstwo Republiki Litewskiej.



Trudne czasy nadeszÂły, gdy kuria wynajĂŞÂła piĂŞtro z CelÂą Konrada niemieckiej firmie komputerowej. Zabytkowe pomieszczenia, bĂŞdÂące jednym z symboli polskiego romantyzmu, zamieniono na sale komputerowe. Jednak zarĂłwno Sowietom, jak i niemieckim biznesmenom nie przeszkadzaÂła historyczna tablica, a do celi wpuszczano wycieczki. TuryÂści mogli odwiedzaĂŚ to miejsce rĂłwnieÂż po wypro wadzeniu siĂŞ NiemcĂłw i przekazaniu czĂŞÂści klasztoru wraz z CelÂą Konrada unickiemu zakonowi bazylianĂłw.




Klasztor ma jednak nie tylko ogromne znaczenie duchowe i kulturalne, ale i wartoœÌ materialn¹. Jest po³o¿ony w samym sercu wileùskiego Starego Miasta, gdzie metr kwadratowy lokalu kosztuje w przeliczeniu kilkanaœcie tysiêcy z³otych.



Nowa Cela Konrada

Niedawno w klasztorze rozpocz¹³ siê gruntowny remont dawnych cel, które przebudowuje siê na pokoje hotelowe. Pragmatycznie nastawieni zakonnicy twierdz¹, ¿e mi³oœnicy poezji nie powinni siê martwiÌ, bo dostan¹... now¹ Celê Konrada. -Cela, w której by³ wiêziony Mickiewicz i jego towarzysze, mieœci³a siê wzburzonym przez Rosjan w XIX wieku skrzydle, które ³¹czy³o klasztor z pobliskim koœcio³em Przenajœwiêtszej Trójcy. Kiedy odbudujemy to skrzyd³o, stworzymy celê, w której mo¿na utworzyÌ muzeum poety -zapewni³ "Rz" prze³o¿ony zakonu bazylianów ojciec Paw³o Jachimec.



Zdaniem badaczy ¿ycia Adama Mickiewicza wersja wydarzeù, któr¹przywo³uj¹ bazylianie, jest nieprawdziwa. Po odzyskaniu niepodleg³oœci po Wilnie rozesz³y siê pog³oski, ¿e Bia³orusini utworzyli w Celi Konrada ubikacje dla uczniów gimnazjum. Bia³oruscy dzia³acze Anton i Iwan £uckiewiczowie, broni¹c siê przed oskar¿eniami o profanacjê, wydali broszurê, w której dowodzili, ¿e poeta by³ wiêziony nie w samym klasztorze, ale w parterowym ³¹czniku.



Czy mo¿na by³o unikn¹Ì przekszta³cenia symbolu polskiego romantyzmu w pokój hotelowy? Na pewno tak. Jak mówi siê nieoficjalnie, mnisi nie mieli nic przeciwko przywróceniu przedwojennego statusu celi. Bazylianie przez kilka lat cierpliwie czekali na finansowe wsparcie przez stronê polsk¹ renowacji mocno podupad³ego klasztoru. Z Warszawy nadchodzi³y optymistyczne sygna³y, ¿e pomoc nadejdzie. Nie nadesz³a.



Rzeczpospolita

foto: Tatiana i WÂładysÂław Pitakowie ( sokal2@wp.pl )
-   kopiowanie i publikowanie fotografii dozwolone pod warunkiem podania linku do tej strony.

.

[Carolina]

.
Litwa: Odbudowa zespoÂłu klasztornego BazylianĂłw na ukoĂączeniu. Cela Konrada i muzeum kawy juÂż zaprasza.



Legendarna cela Konrada w Wilnie zostanie udostĂŞpniona pod koniec sierpnia 2008 roku dla wszystkich zwiedzajÂących. Tutaj toczy siĂŞ akcja trzeciej czĂŞÂści „DziadĂłw”, tutaj takÂże byÂł wiĂŞziony Adam Mickiewicz. OprĂłcz tego w zespole klasztornym powstanie muzeum kawy na Litwie.



Cela z „DziadĂłw” Adama Mickiewicza, w ktĂłrej owÂładniĂŞty tragicznym i niespeÂłnionym uczuciem miÂłoÂści Gustaw przemienia siĂŞ w Konrada - odnajdujÂącego cel swojego Âżycia dziaÂłajÂąc na rzecz narodu - wkrĂłtce zostanie otwarta dla turystĂłw. Restauratorzy odwzorujÂą wystrĂłj wiĂŞziennej celi bohatera dramatu. Zaprezentowane zostanÂą takÂże eksponaty zwiÂązane z poetÂą i jego towarzyszami.



Cela Konrada bĂŞdzie znajdowaÂła siĂŞ w odbudowanym skrzydle, ktĂłre zostaÂło zniszczone przez Rosjan na poczÂątku XIX wieku. To tutaj wedÂług historykĂłw i archeologĂłw znajdowaÂła siĂŞ cela z zapisem na Âścianie „UmarÂł Gustaw - narodziÂł siĂŞ Konrad”. WczeÂśniej uwaÂżano, Âże mieÂściÂła siĂŞ ona w prawym skrzydle klasztoru ojcĂłw BazylianĂłw. Tam teÂż w okresie miĂŞdzywojennym literaci wmurowali tablicĂŞ z inskrypcjÂą w jĂŞzyku ÂłaciĂąskim: „Gustaw zmarÂł tu 1 listopada 1823 r. Tu narodziÂł siĂŞ Konrad 1 listopada 1823 roku”.



WkrĂłtce ukaÂże siĂŞ takÂże ksi¹¿ka „Cela Konrada – wczoraj, dziÂś, jutro”, ktĂłra - zadaniem znanej litewskiej konserwator zabytkĂłw GraÂżiny Dremaite - zakoĂączy dyskusjĂŞ na temat lokalizacji celi. W 1992 roku w celi Konrada wznowiono tradycjĂŞ przedwojennych „ÂŚrĂłd Literackich”, ktĂłrÂą zainaugurowaÂł osobiÂście CzesÂław MiÂłosz.



Od 2006 roku czêœÌ budynku jest w rĂŞkach prywatnych osĂłb, ktĂłre odrestaurowujÂą wÂłaÂśnie budynek. Zgodnie z umowÂą, wkrĂłtce powstanie tu caÂły zespó³ klasztorny „U BazylianĂłw”. Odbudowany zostanie takÂże unicki, XV-wieczny koÂśció³ PrzenajÂświĂŞtszej TrĂłjcy.



Na parterze znajdzie siĂŞ klasztor, na kolejnych dwĂłch kondygnacjach – czterogwiazdkowy hotel. Obok muzeum Adama Mickiewicza, powstanie tutaj muzeum kawy. UwaÂża siĂŞ bowiem, Âże to wÂłaÂśnie bazylianie sprowadzili kawĂŞ na LitwĂŞ. W przyszÂłoÂści ÂświatÂło dzienne ujrzÂą dawne ogrody klasztorne, gdzie przez wieki uprawiano roÂśliny lecznicze.




foto: Tatiana i WÂładysÂław Pitakowie ( sokal2@wp.pl )
-   kopiowanie i publikowanie fotografii dozwolone pod warunkiem podania linku do tej strony.
.

[Carolina]

.
W opinii literaturoznawcĂłw, Wilno jest dla PolakĂłw tym, czym Stratford – miejsce narodzin Szekspira – dla AnglikĂłw, zaÂś Adam Mickiewicz tym, kim jest Goethe dla NiemcĂłw, Cela Konrada zaÂś jest miejscem nieodzownie zwiÂązanym z biografiÂą najwiĂŞkszego z polskich poetĂłw i wspó³twĂłrcĂłw polskiej toÂżsamoÂści oraz z arcydzieÂłem Wieszcza – „Dziady”.



„Budynki powstaÂły w latach 1761–1786. To jedno z duchowych centrĂłw polskiej kultury. Tu wÂłaÂśnie ma miejsce jedna z najsÂłynniejszych scen w literaturze polskiej. W okresie miĂŞdzywojennym budynki klasztorne staÂły siĂŞ atrakcjÂą turystycznÂą, gdy prof. Juliusz KÂłos zlokalizowaÂł tu CelĂŞ Konrada. SÂławnÂą salĂŞ przekazano potem ZwiÂązkowi LiteratĂłw Polskich, ktĂłry organizowaÂł w niej zapisane w dziejach kultury polskiej ÂŚrody Literackie. W 1992 r. powrĂłcono do tej tradycji przy okazji wizyty CzesÂława MiÂłosza” – przewodniki turystyczne po Wilnie muszÂą pilnie przepisaĂŚ na nowo tĂŞ informacjĂŞ. Tak samo, jak na nowo zbudowana zostaÂła „zlokalizowana przez prof. Juliusza KÂłosa Cela Konrada”.



Zbudowana bynajmniej nie w miejscu, gdzie sÂławny profesor jÂą odnalazÂł oraz gdzie przed wojnÂą i od 1992 roku odbywaÂły siĂŞ ÂŚrody Literackie, ktĂłre juÂż same w sobie staÂły siĂŞ narodowym dziedzictwem kultury polskiej. Przy akceptacji i wsparciu ze strony polskiego (sic!) resortu kultury i dziedzictwa oraz polskiej (sic!) placĂłwki dyplomatycznej, jak teÂż warszawskich muzealnikĂłw i polskich mecenasĂłw kultury z Wilna, symbol polskiego romantyzmu – Cela Konrada zostaÂła przeniesiona do „kiosku z pamiÂątkami”. Tymi sÂłowami niektĂłrzy znawcy przedmiotu okreÂślajÂą przybudĂłwkĂŞ do klasztoru bazylianĂłw, w ktĂłrej ulokowano otwartÂą ostatnio dla zwiedzajÂących atrapĂŞ Celi Konrada.




Autentyczna cela zlokalizowana przez prof. KÂłosa, jeÂśli nie z racji precyzji historycznej naukowca, to przynajmniej z racji ducha przedwojennych oraz ostatniego dziesiĂŞciolecia mickiewiczowskich ÂŚrĂłd Literackich zostaÂła zamieniona w luksusowy apartament w czterogwiazdkowym hotelu „Pas Bazilijonus” (U BazylianĂłw). Nie oszczĂŞdzono tam nawet tablicy pamiÂątkowej umieszczonej przez profesora KÂłosa. ZostaÂła ona wyrzucona najpierw na korytarz luksusowego hotelu, ktĂłry otworzyÂł swoje podwoje jeszcze w ubiegÂłym roku, a teraz napis ten uwiĂŞziono w tzw. ekspozycji Celi Konrada w odbudowanym fragmencie ³¹cznika.





„Dotychczas cela Konrada byÂła zdewastowana i niedostĂŞpna dla turystĂłw, podobnie jak klasztor BazylianĂłw. Jednak budowa hotelu w tym miejscu jest zaskakujÂąca. Jestem zdziwiony, Âże strona litewska nie skonsultowaÂła tej decyzji z PolskÂą. Tym bardziej Âże rewelacje naszych sÂąsiadĂłw dotyczÂące lokalizacji celi, w ktĂłrej wiĂŞziony byÂł Adam Mickiewicz, sÂą dla nas nowoÂściÂą. I nie wiem, czy wnioski wyciÂągane przez LitwinĂłw sÂą w peÂłni uprawnione. WczeÂśniejsza konsultacja tej decyzji z polskimi naukowcami i wÂładzami byÂłaby gestem dobrej woli. Niestety, gestu tego zabrakÂło” – w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” sprzed ponad roku powiedziaÂł Andrzej WaÂśko, literaturoznawca z Uniwersytetu JagielloĂąskiego.




OkazaÂło siĂŞ jednak, Âże “litewska strona” nie tylko poinformowaÂła polskÂą o zamiarach przeniesienia Celi Konrada do “kiosku z pamiÂątkami”, ale teÂż byÂła wspierana w swoich poczynaniach przez polski resort kultury oraz placĂłwkĂŞ dyplomatycznÂą w Wilnie. Na tĂŞ wieœÌ Andrzej WaÂśko powiedziaÂł wtedy: „Jestem zdumiony tym. To wysoce niefortunna i zaskakujÂąca decyzja. CaÂła sprawa przypomina pomysÂł likwidacji muzeum polskiego w szwajcarskim Rapperswilu. Tam rĂłwnieÂż biznes zagroziÂł polskiej kulturze. Reakcja wÂładz Rzeczypospolitej byÂła jednak bardzo zdecydowana, a do obrony muzeum w³¹czyli siĂŞ obywatele, zbierajÂąc podpisy. DziĂŞki temu placĂłwka ma szansĂŞ przetrwaĂŚ. Wydaje siĂŞ, Âże aktywnoœÌ Polski w sprawie Celi Konrada powinna byĂŚ podobna”.





Nie byÂła… Polska (resort kultury, ambasada, muzeum literatury w Warszawie – nomen omen noszÂący imiĂŞ Wieszcza) nie tylko nie sprzeciwiÂła siĂŞ sponiewieraniu narodowego symbolu romantyzmu, ale wziĂŞÂła w tym aktywny udziaÂł. Dlatego nie zaskakuje fakt, Âże w otwarciu atrapy Celi Konrada w przybudĂłwce zamienionego na luksusowy hotel klasztoru bazylianĂłw wziĂŞli udziaÂł przedstawiciele Ambasady RP oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zaÂś „ekspozycjĂŞ” Celi przygotowaÂło Muzeum Literatury w Warszawie.



Tymczasem, jeszcze przed rokiem, na Âłamach tejÂże gazety, literaturoznawca Andrzej WaÂśko z Uniwersytetu JagielloĂąskiego ostrzegaÂł, Âże “takie rozumowanie doprowadziÂłoby nas do budowania w zabytkowych miejscach centrĂłw handlowych, czyli do absurdu. W tym przypadku waÂżne dla nas miejsce zostaÂło bezpowrotnie zniszczone. A przecieÂż – niezaleÂżnie od tego, czy byÂła to rzeczywista Cela Konrada – w dwudziestoleciu miĂŞdzywojennym byÂło to bardzo waÂżne centrum dla Âśrodowiska polskich literatĂłw. Szansa na przywrĂłcenie mu tego znaczenia zostaÂła zatem zaprzepaszczona. NaleÂżaÂło siĂŞ wstrzymaĂŚ z przebudowÂą do chwili pojawienia siĂŞ sensownego planu zagospodarowania”.



Takie plany byÂły – wynika z archiwalnych materia³ów prasowych. Nie wiadomo jednak z jakich przyczyny (bÂądÂź, komu zawdziĂŞczajÂąc?) nie doszÂło do ich realizacji?



Przed dwoma laty, kiedy przebudowa klasztoru na hotel dopiero zaczynaÂła siĂŞ, bazylianie z Ukrainy, do ktĂłrych naleÂży klasztor twierdzili, Âże „przez kilka lat cierpliwie czekali na finansowe zaangaÂżowanie siĂŞ strony polskiej i otrzymywali z Warszawy obietnice, Âże pomoc nadejdzie.” W tym samym czasie dyrektor Departamentu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za GranicÂą w Ministerstwie Kultury Jacek Miler, twierdziÂł na Âłamach prasy, Âże strona polska oferowaÂła daleko idÂącÂą pomoc.




W tym kontekÂście przedstawiciele Ministerstwa Kultury jak i przedstawiciele Ministerstwa Spraw WewnĂŞtrznych rozmawiali z wÂładzami litewskimi i bazylianami, ale z rozmĂłw tych „nic nie wynikÂło”. Jak wynika natomiast z doniesieĂą prasowych sprzed dwĂłch lat, w rozmowy te byÂła zaangaÂżowana rĂłwnieÂż WspĂłlnota Polska oraz Kasa Krajowa Spó³dzielczej Kasy OszczĂŞdnoÂściowo-Kredytowej. We wspó³pracy z resortem kultury, Kasa SKOK stworzyÂła projekt, ktĂłry zakÂładaÂł, Âże Cela Konrada stanie siĂŞ centrum europejskim. MiaÂły wrĂłciĂŚ tam ÂŚrody Literackie. Planowano teÂż powstanie ekspozycji historycznej oraz instalacji artystycznej – wycieczka wchodzi do celi, gaÂśnie ÂświatÂło, sÂłychaĂŚ monolog Konrada, zapalajÂą siĂŞ Âświece.




Ministerstwo mia³o gotowy kosztorys prac remontowo-konserwatorskich opiewaj¹cy na oko³o pó³ miliona z³otych i do 20 paŸdziernika 2004 roku mia³o uzyskaÌ ostateczn¹ odpowiedŸ w sprawie rozpoczêcia prac na terenie klasztoru. OdpowiedŸ nie nadesz³a, a pracê rozpocz¹³ wtedy nieznany inwestor, ale ju¿ przy przebudowie klasztoru na hotel oraz przy budowie nowej Celi Konrada.



Wybudowano jÂą w ³¹czniku miĂŞdzy klasztorem a koÂścioÂłem ÂŚwiĂŞtej TrĂłjcy (zresztÂą jest to tylko czêœÌ ³¹cznika, gdyÂż resztĂŞ, ze wzglĂŞdu na wymagania przeciwpoÂżarowe nie pozwolono odbudowaĂŚ). Cela ma 25 m² i podzielona jest na dwie czĂŞÂści. W jednej czĂŞÂści atrapy symbolu polskiego romantyzmu znajduje siĂŞ prycza ze sÂłomÂą, stó³ i Âświecznik ze Âświecami. EkspozycjĂŞ moÂżna obejrzeĂŚ przez okratowany otwĂłr w drzwiach. W drugiej nieco wiĂŞkszej czĂŞÂści mieÂści siĂŞ ekspozycja (plansze informacyjne na Âścianach) poÂświĂŞcona Âżyciu i twĂłrczoÂści Adama Mickiewicza oraz procesowi filomatĂłw i filaretĂłw. W telewizorze wmontowanym w ÂścianĂŞ celi pokazywane sÂą materiaÂły dokumentalne rĂłwnieÂż z okresu polskiej historii najnowszej. EkspozycjĂŞ tĂŞ przygotowaÂło Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.




“Nowe miejsce jest nawet dogodniejsze dla turystĂłw, bo Âłatwiej tu dotrzeĂŚ” – kurator ekspozycji Jolanta Pol z warszawskiego muzeum powiedziaÂła dziennikarzom z okazji otwarcia celi w przyklasztornej dobudĂłwce.




“To, co zbudowano, raczej przypomina kiosk z pamiÂątkami” – w wywiadzie dla „Rz” powiedziaÂł z kolei wileĂąski badacz literatury polskiej, prodziekan WydziaÂłu Filologii WileĂąskiego Uniwersytetu Pedagogicznego, dr Romuald Naruniec. Jego zdaniem „lepiej jednak to niÂż nic”. Naukowiec uwaÂża, Âże najwaÂżniejsze, by piloci wycieczek tÂłumaczyli, co w tym „kiosku” siĂŞ znajduje i dlaczego.



Tymczasem uczestniczÂący w otwarciu atrapy celi wiceminister kultury Tomasz Merta powiedziaÂł, Âże najwaÂżniejsze jest w ogĂłle miejsce, a nie konkretne pomieszczenie.



„Tak naprawdĂŞ waÂżne jest jedno, Âże przychodzimy w to miejsce, do klasztoru BazylianĂłw, ktĂłre z pewnoÂściÂą byÂło ziemiÂą Mickiewicza i jego przyjació³. Przychodzimy zobaczyĂŚ ekspozycjĂŞ, ktĂłra upamiĂŞtnia tamten czas. Mamy moÂżliwoœÌ oddaĂŚ hoÂłd tak waÂżnym dla nas ludziom, moÂżemy tutaj rozwaÂżaĂŚ o ich Âżyciu, ich przeÂżyciach. PomyÂślmy o tym, co jest naprawdĂŞ waÂżne, a nie o sporach” – powiedziaÂł Tomasz Merta.



SwojÂą drogÂą przypominamy Tomaszowi Mercie i jego resortowi, Âże w Wilnie jest sporo miejsc pamiĂŞci narodowej i symboli polskiej kultury od Cmentarza Na Rossach poczynajÂąc i GĂłrze Trzech KrzyÂży koĂączÂąc. W celach oszczĂŞdzania ÂśrodkĂłw publicznych na ich zabezpieczenie oraz dla dogodnoÂści rzeszy polskich turystĂłw codziennie poszukujÂących w Wilnie ÂśladĂłw spuÂścizny narodowej proponujemy gdzieÂś pod Wilnem na pustkowiach wybudowaĂŚ swoistego Polandlandu, dokÂąd moÂżna byÂłoby przenieœÌ wszystkie symbole i pomniki polskiego dziedzictwa narodowego, skoro „najwaÂżniejsze jest miejsce” a nie konkretne obiekty. Przypuszczamy, Âże litewscy partnerzy z ogromnym entuzjazmem do takiej inicjatywy do³¹czyliby, a nawet jÂą sfinansowali.



Ostatecznie moÂżna teÂż przenieœÌ, jeÂśli nie wszystkie, to przynajmniej te najwaÂżniejsze symbole polskiego dorobku narodowego do PaÂłacu PacĂłw przy ÂŚwiĂŞtojaĂąskiej na wileĂąskiej starĂłwce, gdzie od roku mieÂści siĂŞ Ambasada RP w Wilnie. Bo jeÂśli juÂż nie o poszczegĂłlne obiekty chodzi, to miejsce” jak najbardziej odpowiednie – “nawet dogodniejsze dla turystĂłw, bo Âłatwiej tu dotrzeĂŚ, zaÂś oficjalne delegacje, przy kolejnych wizytach nie bĂŞdÂą musiaÂły po caÂłym Wilnie ganiaĂŚ z wieĂącami, by je zÂłoÂżyĂŚ przy rozsianych po caÂłym grodzie miejscach pamiĂŞci narodowej”. A ktĂłryÂś z wolniejszych w zajĂŞciach “dbania o polskoœÌ” dyplomatĂłw ambasady, za niewielkÂą dopÂłatÂą mĂłgÂłby tudzieÂż peÂłniĂŚ funkscjĂŞ kustosza – wszak wszystko pod jednym dachem, a i oszczĂŞdnie, jak na czasy kryzysu.



A za dziennikiem „Kurier WileĂąski” podajemy, Âże oprĂłcz resortu wiceministra Merta, w „odbudowie” symbolu polskiego romantyzmu w Wilnie byli zaangaÂżowani prywatni inwestorzy hotelu Wiktor Czernyszuk, Agasi Airatitianow, rzÂąd litewski, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie i Muzeum Mieszkanie Adama Mickiewicza w Wilnie oraz Instytut Polski w Wilnie przy ambasadzie RP.

StanisÂław Tarasiewicz

foto: Tatiana i WÂładysÂław Pitakowie ( sokal2@wp.pl )

http://www.wilnianie.fora.pl/wilno-i-troki,21/cela-konrada-w-wilnie,89.html#283


Za: InfoPol.lt (" Cela Konrada sponiewierana do rangi “kiosku z pamiÂątkami”")

http://www.bibula.com/?p=9856

.

[Carolina]

.
Cela Konrada znĂłw czynna

W Wilnie zostaÂła otwarta i udostĂŞpniona zwiedzajÂącym sÂłynna Cela Konrada, w ktĂłrej wiĂŞziony byÂł Adam Mickiewicz i w ktĂłrej toczyÂła siĂŞ akcja "III czĂŞÂści DziadĂłw", zaÂś w okresie miĂŞdzywojennym odbywaÂły siĂŞ sÂłynne ÂŚrody Literackie.

Cela ta ma niestety charakter symboliczny. Zosta³a urz¹dzona w zupe³nie innym miejscu, ni¿ tam gdzie prawdopodobnie istnia³a. Powsta³a g³ównie dziêki prywatnym inwestorom, którzy w dawnym klasztorze bazylianów, zaadaptowanym przez w³adze carskie na wiêzienie, urz¹dzili luksusowy hotel. Cela mieœcie siê obecnie w nowym budynku, dobudowanym do klasztoru.
Dawna Cela Konrada zostaÂła tylko zaznaczona tablicÂą. Ekspozycja w nowej powstaÂła dziĂŞki zaangaÂżowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, rzÂądowi litewskiemu, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Adama Mickiewicza w Wilnie i Instytutowi Polskiemu w Wilnie przy Ambasadzie RP w Wilnie.
Otwarcie Celi Konrada w innym ni¿ historyczne miejscu wzbudzi³o wœród Wilnian kontrowersje. Odnosz¹c siê do nich Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP Tomasz Merta, obecny na uroczystoœci otwarcia nowej Celi, powiedzia³ m.in.: "Tak naprawdê wa¿ne jest jedno, ¿e przychodzimy w to miejsce, do klasztoru bazylianów, które z pewnoœci¹ by³o ziemi¹ Mickiewicza i jego przyjació³. Przychodzimy zobaczyÌ ekspozycjê, która upamiêtnia tamten czas. Mamy mo¿liwoœÌ oddaÌ ho³d tak wa¿nym dla nas ludziom, mo¿emy tutaj rozwa¿aÌ o ich ¿yciu, ich prze¿yciach. Pomyœlmy o tym, co naprawdê jest wa¿ne, a nie o sporach".

(mak)/("Kurier WileĂąski")/Kresy.pl
.

[Carolina]

.
Konrad ma nowÂą celĂŞ.

Historyczna Cela Konrada w Wilnie, gdzie wiĂŞÂźniami byli miĂŞdzy innymi filomaci i filareci a wÂśrĂłd nich Adam Mickiewicz, gdzie toczyÂła siĂŞ akcja III czĂŞÂści „DziadĂłw”, a w okresie miĂŞdzywojennym odbywaÂły siĂŞ sÂłynne „ÂŚrody Literackie”, przegraÂła w starciu z biznesem. W sobotĂŞ w klasztornych murach odbĂŞdzie siĂŞ otwarcie czterogwiazdkowego hotelu „Pas Bazilijonus”. W Celi Konrada urzÂądzono pokoje hotelowe. Sama Cela Konrada zostaÂła przeniesiona przez wÂłaÂścicieli hotelu do odbudowanego niedawno ³¹cznika miĂŞdzy klasztorem a koÂścioÂłem ÂŚwiĂŞtej TrĂłjcy.

„JesteÂśmy w 70 procentach przekonani, Âże Adam Mickiewicz i jego towarzysze byli wiĂŞzieni wÂłaÂśnie w ³¹czniku miĂŞdzy klasztorem a koÂścioÂłem, zostaÂł on jednak zniszczony przez wÂładze carskie w XIX wieku. Teraz po konsultacjach z historykami i za pozwoleniem konserwatora zabytkĂłw odbudowaliÂśmy ³¹cznik i ulokujemy w nim celĂŞ, ktĂłra bĂŞdzie dostĂŞpna dla zwiedzajÂących” – mĂłwi nam Wiktor Czerniszuk, wspó³wÂłaÂściciel hotelu i restauracji, ktĂłre rozmieÂściÂły siĂŞ w klasztornych murach.
Przyjmuje nas wÂłaÂśnie w odbudowanym ³¹czniku, w ktĂłrym oprĂłcz Celi Konrada rozmieÂściÂło siĂŞ biuro hotelu. Dla celi zostawiono pokĂłj o powierzchni okoÂło 25 metrĂłw kwadratowych. Na pytanie, czy za czasĂłw Mickiewicza podÂłoga byÂła rĂłwnieÂż wyÂłoÂżona kafelkami, odpowiada: „OczywiÂście, Âże nie, ale poniewaÂż to miejsce bĂŞdzie odwiedzaÂło wielu turystĂłw, trzeba byÂło wszystko urzÂądziĂŚ bardziej praktycznie”.

WÂłaÂściciel ma rĂłwnieÂż „praktycznÂą” odpowiedÂź na inne pytanie dlaczego ³¹cznik, ktĂłry miaÂł ³¹czyĂŚ klasztor z koÂścioÂłem po odbudowie nie ³¹czy tych dwĂłch budynkĂłw. „Takie byÂły wymagania straÂży poÂżarnej. StraÂżacy nie pozwolili nam odbudowaĂŚ ³¹cznika w caÂłoÂści. Zgodnie z wymaganiami wĂłz straÂżacki w razie poÂżaru powinien mieĂŚ moÂżliwoœÌ objechania koÂścioÂła dookoÂła, a ³¹cznik w jego formie, przeszkadzaÂłby temu”.

Dla wersji, Âże cela znajdowaÂła siĂŞ na piĂŞtrze - w hotelu, pozostaje wedÂług Czerniszuka 30 procent prawdopodobieĂąstwa. Aby uszanowaĂŚ jej zwolennikĂłw w hotelu zostanie zawieszona odpowiednia tablica pamiÂątkowa. Nie da siĂŞ jej niestety umieÂściĂŚ w miejscu, gdzie przed rekonstrukcjÂą wisiaÂła przedwojenna tablica z inskrypcjÂą: „Gustaw zmarÂł tu 1 listopada 1823 r. Tu narodziÂł siĂŞ Konrad 1 listopada 1823 r.” wmurowana przez polskich literatĂłw, i gdzie siĂŞ odbywaÂły sÂłynne „ÂŚrody Literackie”. ZawiÂśnie ona w korytarzu, gdyÂż wedÂług tÂłumaczeĂą wÂłaÂścicieli, nie jest przeznaczona dla goÂści.

Historyczna tablica wmurowana przez polskich literatĂłw do niedawna byÂła ostatnim elementem przypominajÂącym o pobycie poety w Wilnie. Okres miĂŞdzywojenny byÂł czasem ÂświetnoÂści legendarnej Celi Konrada. W tym wÂłaÂśnie czasie Âświatowej sÂławy slawista rektor Uniwersytetu Stefana Batorego prof. Marian Zdziechowski zainicjowaÂł cykl spotkaĂą znanych jako „ÂŚrody Literackie”, ktĂłre miaÂły szczegĂłlne znaczenie dla polskiej kultury. W okresie od 1927 roku do 1939 odbyÂło tu siĂŞ ponad 400 spotkaĂą intelektualnej elity przedwojennego Wilna i Polski. To w Celi Konrada debiutowaÂły „ÂŻagary” a nagrodÂą literackÂą zostaÂła wyró¿niona Kazimiera I³³akowiczĂłwna. Tablica w swym pierwotnym poÂłoÂżeniu przetrwaÂła okres rzÂądĂłw sowieckich, kiedy to w klasztorze umieszczono Instytut InÂżynierĂłw Budowlanych, a w samej celi bibliotekĂŞ.


Po odzyskaniu przez LitwĂŞ niepodlegÂłoÂści budynek wrĂłciÂł do rÂąk Kurii WileĂąskiej by w 1992 roku odrodziÂła siĂŞ tradycja „ÂŚrĂłd Literackich”. W pierwszej reaktywowanej „ÂŚrodzie” braÂł udziaÂł CzesÂław MiÂłosz, ktĂłry wĂłwczas z rÂąk przewodniczÂącego Litewskiego Sejmu Vytautasa Landsbergisa odebraÂł honorowe obywatelstwo Republiki Litewskiej. Trudne czasy nastÂąpiÂły, gdy Kuria wynajĂŞÂła piĂŞtro z CelÂą Konrada niemieckiej firmie komputerowej. W zabytkowych pomieszczeniach, bĂŞdÂących jednym z symboli polskiego romantyzmu rozmieszczono gabinety komputerowe. Jednak, jak i sowietom, niemieckim biznesmenom nie przeszkadzaÂła historyczna tablica, a do celi w klasztornych murach wpuszczano wycieczki. Wycieczki mogÂły odwiedzaĂŚ to miejsce rĂłwnieÂż po wyprowadzeniu siĂŞ NiemcĂłw i przekazaniu czĂŞÂści klasztoru wraz z CelÂą Konrada unickiemu Zakonowi BazylianĂłw.


Klasztor jednak ma nie tylko ogromne znaczenie duchowe i kulturalne, ale równie¿ materialne. Jest po³o¿ony w samym sercu Wileùskiej Starówki, gdzie metr kwadratowy kosztuje kilkanaœcie tysiêcy litów i co gorsze, wolnych pomieszczeù brakuje. Bazylianie, aby ratowaÌ podupadaj¹ce klasztorne mury, zgodzili siê by za³o¿yÌ w nich hotel. Wówczas przypomniano sobie o zburzonym ³¹czniku, po którym zachowa³y siê jedynie piwnice.
Jako pierwsi wersjê o wiêzieniu Wieszcza i jego towarzyszy w zburzonym ³¹czniku wysunêli w okresie miêdzywojennym Bia³orusini, którzy prowadzili w czêœci klasztoru bia³oruskie gimnazjum, towarzystwo naukowe i muzeum.

Po odzyskaniu przez PolskĂŞ niepodlegÂłoÂści, po Wilnie rozeszÂły siĂŞ pogÂłoski, jakoby BiaÂłorusini urzÂądzili w Celi Konrada ubikacje dla uczniĂłw gimnazjum. BiaÂłoruscy dziaÂłacze Anton i Iwan ÂŁuckiewiczowie, aby obroniĂŚ siĂŞ przed oskarÂżeniami o profanacjĂŞ, wydali broszurĂŞ, w ktĂłrej udowadniali, Âże poeta wraz z towarzyszami byÂł wiĂŞziony nie w samym klasztorze, a w parterowym ³¹czniku miĂŞdzy klasztorem a koÂścioÂłem. WĂłwczas, aby wyjaÂśniĂŚ sprawĂŞ miejsca uwiĂŞzienia Mickiewicza, wilnianie zaprosili wybitnego architekta, profesora Juliusza KÂłosa, ktĂłry przez kilka lat prowadziÂł skrupulatne badania i na ich podstawie wskazaÂł miejsce, w ktĂłrym mieÂściÂła siĂŞ podczas procesu filaretĂłw cela wiĂŞzienna Adama Mickiewicza. UspokoiÂł tym samym Wilnian, Âże BiaÂłorusini nie sprofanowali tego miejsca, gdyÂż gimnazjum lokowaÂło siĂŞ w dobudĂłwce. WÂłaÂśnie wĂłwczas w Celi Konrada postanowiono umieÂściĂŚ wileĂąski oddziaÂł Towarzystwa LiteratĂłw Polskich, w ktĂłrym to odbywaÂły siĂŞ „ÂŚrody Literackie”.


Czy moÂżna byÂło unikn¹Ì budowy atrapy symbolu polskiego romantyzmu? Na pewno tak. Nieoficjalnie mĂłwi siĂŞ, Âże mnisi popierali pomysÂł przywrĂłceniu przedwojennego statusu celi. W lipcu 2005 roku, rozmawiajÂąc z „Kurierem” o jej przyszÂłoÂści przeÂłoÂżony bazylianĂłw o. PawÂło zapewniaÂł: „Wieczory literackie? Czemu nie, nie mamy nic na przeciw temu, aby cela wrĂłciÂła do Âżycia kulturalnego. Zdajemy sobie sprawĂŞ, jakie znaczenie ma ona dla kultury”. Dowodem ÂżyczliwoÂści ojcĂłw BazylianĂłw byÂło zezwolenie na przeprowadzenie w Celi Konrada tradycyjnych MiĂŞdzynarodowych SpotkaĂą Literackich „Maj nad WiliÂą”.
Mnisi przez kilka lat cierpliwie czekali na finansowe zaangaÂżowanie siĂŞ strony polskiej w renowacjĂŞ mocno podupadÂłego klasztoru. Otrzymywali z Warszawy optymistyczne sygnaÂły, Âże pomoc nadejdzie.

PomĂłc w renowacji zabytku obiecaÂł rĂłwnieÂż bawiÂący w Wilnie minister kultury Polski Waldemar DÂąbrowski. Na spotkaniu ze spoÂłeczeĂąstwem polskim, poruszony opÂłakanym stanem Celi Konrada deklarowaÂł: „To miejsce jak najszybciej powinno zostaĂŚ odnowione i udostĂŞpnione dziaÂłaczom kultury oraz turystom”. W 2005 roku w rozmowie z „Kurierem” Ăłwczesna dyrektor Instytutu Polskiego przy ambasadzie RP na Litwie, dr MaÂłgorzata Kasner zapewniaÂła, Âże „paĂąstwo polskie nie pozostawi tego miejsca samemu sobie”.
Jak powiedzia³ nam wspó³w³aœciciel hotelu Wiktor Czerniszuk, przeniesienie Celi Konrada z klasztoru do odbudowanego ³¹cznika odby³o siê przy akceptacji polskiej ambasady w Wilnie.
Robert Mickiewicz
.

[Carolina]

.

Maskarada przed CelÂą Konrada


Hic obiit Gustavus – obito Gustawa,
Hic natus est Conradus – niezÂły zrobiÂł kawaÂł,
Padamy na cztery Âłapy, obca jest nam klĂŞska

(Z Akademickiej Szopki WileĂąskiej)Gustawa nie obito, jeno przedwojennÂą tablicĂŞ memoratywnÂą.

 W czasach sowieckich (nie z premedytacji, przez niedÂźwiedziÂą niezrĂŞcznoœÌ). A Âże Konrad niezÂły zrobiÂł nam kawaÂł – o tym dalej w niniejszym tekÂście.


29 maja Anno Domini 2009, w pi¹tek o godz. 11 przed po³udniem odby³a siê tzw. uroczysta ceremonia otwarcia ekspozycji Celi Konrada, œwie¿o zbudowanej na dziedziùcu bazyliaùskim w Wilnie, w miejscu, gdzie w czasach Mickiewicza by³ ³¹cznik wi¹¿¹cy po³udniowe skrzyd³o klasztoru ze znajduj¹c¹ siê tu¿ obok cerkwi¹ œw. Trójcy.

PomysÂł i realizacja: prywatni inwestorzy hotelu „Pas Bazilijonus” („U BazylianĂłw”) Wiktor Czernyszuk i Agasij Airatitian, we wspó³udziale (poÂśrednim i bez) Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie i Muzeum Mieszkania Adama Mickiewicza w Wilnie, Instytutu Polskiego w Wilnie przy ambasadzie RP w Wilnie oraz za aprobatÂą rzÂądu litewskiego.

„Ale na có¿ to, o, po có¿ to, w jakim celu, a po co, na co, a dlaczego?”
(Witold Gombrowicz, „Trans-Atlantyk”)

SÂłowo ciaÂłem siĂŞ staÂło. O tym, Âże los przedwojennej Celi Konrada zostaÂł przesÂądzony, pisaÂł w listopadowym numerze (11. 2008) „Magazynu WileĂąskiego” kolega po piĂłrze (onÂże znany poeta wileĂąski) Henryk MaÂżul. WyÂłoÂżyÂł ca³¹ kawĂŞ na ÂławĂŞ. SprawĂŞ odzyskania przedwojennej historycznej Celi Konrada w gmachu pobazyliaĂąskiego klasztoru poÂłoÂżyÂło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.

„Tamta lokalizacja byÂła dla nas emocjonalna. Ale skoro nie mogliÂśmy jej utrzymaĂŚ, naleÂży siĂŞ cieszyĂŚ, Âże z Litwinami udaÂło siĂŞ stworzyĂŚ tĂŞ ma³¹ ekspozycjĂŞ, ktĂłra bĂŞdzie swoistÂą izbÂą pamiĂŞci”. (Z wypowiedzi wiceministra kultury RP Tomasza Merty w Warszawie, w wywiadzie dla „Rzepy” w przededniu otwarcia ekspozycji Celi Konrada w Wilnie).

„Tak naprawdĂŞ waÂżne jest jedno. ÂŻe przychodzimy w to miejsce, do klasztoru bazylianĂłw, ktĂłre z pewnoÂściÂą byÂło ziemiÂą Mickiewicza i jego przyjació³. Przychodzimy zobaczyĂŚ ekspozycjĂŞ, ktĂłra upamiĂŞtnia tamten czas. Mamy moÂżliwoœÌ oddaĂŚ hoÂłd tak waÂżnym dla nas ludziom. MoÂżemy tutaj rozwaÂżaĂŚ o ich Âżyciu, ich przeÂżyciach. PomyÂślmy o tym, co jest naprawdĂŞ waÂżne, a nie o sporach”. (Z przemĂłwienia wiceministra kultury RP Tomasza Merty w dniu otwarcia ekspozycji Celi w Wilnie 29 maja 2009).


Temat „tych sporĂłw” rozwin¹³ kwieciÂście dyrektor Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie Janusz Odrow¹¿-Pieni¹¿ek. OdnosiÂło siĂŞ wraÂżenie, Âże mĂłwca, najlepszy znawca w tej dziedzinie, najwyÂższy autorytet, jeden z najwybitniejszych polskich mickiewiczologĂłw, w dniu 29 maja 2009 doznaÂł oto nagle w Wilnie (jak drzewiej Andrzej TowiaĂąski w wileĂąskim koÂściele oo. BernardynĂłw) mistycznego olÂśnienia w temacie lokalizacji Celi Konrada.

Mówi³ mêtnie, zawile. ¯e mo¿e jednak ta obecnie zbudowana Cela (atrapa) tak na dobr¹ sprawê mog³a znajdowaÌ siê w tym to w³aœnie ³¹czniku, wi¹¿¹cym po³udniowe skrzyd³o klasztoru z murem cerkwi œw. Trójcy. ¯e autentycznie móg³by tu byÌ wiêziony Mickiewicz.

 ÂŻe moÂże jednak moÂżna siĂŞ zgodziĂŚ z wywodami przedwojennego dziaÂłacza biaÂłoruskiego Antoniego ÂŁuckiewicza, optujÂącego za „tym ³¹cznikiem”. ÂŻe jakkolwiek polscy przedwojenni profesorowie StanisÂław PigoĂą i Juliusz KÂłos moÂże i mieli racjĂŞ, dowodzÂąc, Âże Mickiewicz byÂł wiĂŞziony w klasztorze, to moÂże jednak tej racji nie mieli; w kaÂżdym razie o nich siĂŞ nie zapomni.

PrzemĂłwienia nagrodzono cienkimi grzecznoÂściowymi oklaskami, wykonanymi przez zorganizowanÂą tu zapĂŞdem mÂłodzieÂż szkolnÂą z MickiewiczĂłwki.

Ale tego rodzaju sylwestrowo-karnawaÂłowe w maju mĂłwki sprowokowaÂły do nieuniknionej adekwatnej reakcji tych, ktĂłrzy juÂż od dawna z krĂłtkich majtek harcerzy wyroÂśli na dzielnych rycerzy, obroĂącĂłw miecza i sprawiedliwoÂści.

Oburzonych oponentów do mikrofonu nie dopuszczono. (I s³usznie. Na dyplomatycznych protokó³ach, Szanowna Publicznoœci z Miasta Pod Chmurami, mo¿na siê nie znaÌ, ale lekcewa¿yÌ ich nie wolno).

Na zakoĂączenie, na deser zaaplikowano „program artystyczny”. Znana polska aktorka Irena Jun, w wieku wymagajÂącym wyrazĂłw szczegĂłlnego powaÂżania, jako mÂłody Gustaw – Konrad, na wysokich, patetycznych obrotach bohatersko toczyÂła bĂłj z Panem Bogiem w Wielkiej Improwizacji. Obok ramiĂŞ w ramiĂŞ staÂł – jako prowadzÂący – MirosÂław Szejbak, aktor wileĂąski, oklaskiwany wczeÂśniej w historycznej Celi Konrada przez przebywajÂącego naonczas w Wilnie Jerzego TrelĂŞ.

CeremoniĂŞ „uroczystego” otwarcia atrapy celi organizatorzy starannie okryli pÂłaszczem pó³tajemnicy. ImprezĂŞ zorganizowano w porze przedpoÂłudniowej. WiĂŞkszoœÌ polskich oÂśrodkĂłw kulturalno-oÂświatowych na Litwie nie zaproszono, nie poinformowano.

Nie zaproszono (i nie poinformowano) Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie, ktĂłre niejednokrotnie organizowaÂło w szerokiej skali obchody rocznic Mickiewiczowskich i poÂświĂŞciÂło Poecie niejeden spektakl (w tym takÂże „Dziady”).

Nie zaproszono Polskiego Teatru w Wilnie, ktĂłry niejednokrotnie braÂł aktywny udziaÂł w poetycko-teatralnych imprezach w historycznej Celi Konrada w murach klasztornych. Nie zaproszono (i nie poinformowano) polskÂą redakcjĂŞ „Magazynu WileĂąskiego”, z ktĂłrego ÂłamĂłw temat Mickiewiczowski praktycznie nie schodzi od dÂługich lat.

Ani teÂż Wydawnictwa Polskiego w Wilnie, ktĂłre wydaÂło dwie ksi¹¿ki o Mickiewiczu. Mariusz GasztoÂł, szef Instytutu Polskiego w Wilnie, radca ambasady RP w Wilnie, placĂłwki, ktĂłra wziĂŞÂła aktywny udziaÂł w przygotowaniach do „uroczystoÂści” otwarcia „nowej” Celi Konrada (ekspozycji), w wywiadzie dla „Magazynu WileĂąskiego” (nr 4 – kwiecieĂą 2009) ani pó³s³ówkiem nawet nie napomkn¹³ o tym, Âże takowe przedsiĂŞwziĂŞcie juÂż-tuÂż siĂŞ odbĂŞdzie.

...Data: 29 maja 2009. W gwaÂłtownym poÂśpiechu jÂą wybrano? Przypadkowo? Czy – rozmyÂślnie? Wi¹¿e siĂŞ ona jakoÂś z Adamem Mickiewiczem? JuÂż prĂŞdzej z Tomaszem Zanem (pseudonim Guniglis („bĂłg pasterzy”), ktĂłremu 29 maja 1821 w podwileĂąskich GĂłrach (za PopÂławami) licznie zgromadzeni przyjaciele filareci wrĂŞczyli pierÂścieĂą stalowy z napisem „PrzyjaŸù zasÂłudze” i wieniec z dĂŞbowych ga³¹zek liÂści.

Ale BĂłg z nimi, z „boÂżymi pasterzami”. WróÌmy do wÂątkĂłw wspó³czesnych.

.

[Carolina]

Ekspozycja Celi Konrada
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~



„Nowa” Cela Konrada (ekspozycja, atrapa, muzeum – ró¿nie, jak kto woli, moÂżna jÂą nazwaĂŚ) stanĂŞÂła, jak juÂż wspomniaÂłam, w miejscu dawnego ³¹cznika-korytarza, w ktĂłrym, o czym obecnie usiÂłujÂą nas przekonaĂŚ panowie z Warszawy, rzekomo odbywaÂł odsiadkĂŞ Adam Mickiewicz. Cela ta ma 25 metrĂłw kwadratowych. Podzielono jÂą na dwie czĂŞÂści. W pierwszej umieszczono plansze ze znanymi informacjami o Adamie Mickiewiczu i jego wspó³towarzyszach, o procesie filomatĂłw i filaretĂłw oraz o sprawcach tego procesu. W drugiej – ustawiono pod ÂścianÂą drewnianÂą pryczĂŞ ze sÂłomÂą, ktĂłrÂą moÂżna obejrzeĂŚ przez otwĂłr w drzwiach (zakratowane okienko).

 Ta pierwsza (od wejÂścia) sala zieje sterylnym, laboratoryjnym chÂłodem, ta druga, pod kluczem – atmosferÂą guÂłagu. Gdyby ustawiono tu jeszcze kominek, przypominaÂłaby autentycznÂą celĂŞ klasztornÂą, a nie sowieckie miejsce uwiĂŞzienia. Podobno „cela” ta jest wykonana wg rysunku Tomasza Zana. Ale Zana przeniesiono z wiĂŞzienia „na Zamku” (na ÂŁukiszkach) do bazylianĂłw dopiero w koĂącu kwietnia 1824, kiedy Mickiewicza juÂż w „tej celi” nie byÂło. Zan siedziaÂł w wiĂŞzieniu dla kryminalistĂłw (stÂąd moÂże ta sÂłoma na pryczy), Mickiewicz miaÂł zdecydowanie lepsze warunki (Âświe¿¹ poÂściel, bieliznĂŞ, szlafrok – i spaÂł w tym na goÂłej sÂłomie?).

Wystawy przygotowaÂła Jolanta Pol z Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Autorem projektu ekspozycji i oprawy plastycznej jest Dariusz Kunowski, asystentem wystawy – kustosz Piotr PrasuÂła, odpowiedzialnym za realizacjĂŞ wystawy – Jakub KamiĂąski.

CaÂły ten liczny oddziaÂłek uwieczniÂł swe nazwiska na jednej ze Âścian sali (tej pierwszej – od wejÂścia). Historia o nich nie zapomni.
A jak bĂŞdzie z kopcem Wandy „co nie chciaÂła Niemca”?


Atrapa... sztuczny twĂłr. Chodzi siĂŞ tu jak po dekoracji teatralnej. Ale... Mimo wszystko, mimo obiekcji natury uczuciowej, emocjonalnej (Âże tamtej historycznej Celi nie udaÂło siĂŞ utrzymaĂŚ) – dobrze jednak siĂŞ staÂło, Âże ta ekspozycja zaistniaÂła. Jako maÂłe muzeum, dla ktĂłrego wÂłaÂściciele hotelu „Pas Bazilijonus” znaleÂźli odpowiednie na dziedziĂącu miejsce.

Tylko nie trzeba nam (mówi¹c jêzykiem ludowym) wciskaÌ ciemnoty do oczu, wmawiaÌ, ¿e w³aœnie tu, w miejscu, gdzie dawniej sta³ ³¹cznik-korytarz, by³ wiêziony Mickiewicz...
Adam Mickiewicz odbywaÂł pó³rocznÂą odsiadkĂŞ w celi mieszczÂącej siĂŞ na pierwszym piĂŞtrze klasztoru (w Litwie pod zaborem carskim piĂŞtro to figurowaÂło jako drugie). Pan Janusz Odrow¹¿-Pieni¹¿ek doskonale o tym wie. Dlaczego wiĂŞc udaje, Âże nie wie? Pan Janusz Odrow¹¿-Pieni¹¿ek powoÂłuje siĂŞ na „rewelacyjne odkrycie” przedwojennego dziaÂłacza biaÂłoruskiego Antoniego ÂŁuckiewicza (obalone przez przedwojennych profesorĂłw StanisÂława Pigonia i Juliusza KÂłosa).

A jeÂżeli ja siĂŞ powoÂłam na autora z wczeÂśniejszych przedwojen, Wincentego KadÂłubka, wedÂług ktĂłrego to nie legendarna Wanda „co nie chciaÂła Niemca”, ktĂłrej kopiec wzniesiono w Krakowie, skoczyÂła do WisÂły, ale Ăłw Niemiec, krĂłl lemaĂąski (od AlemanĂłw, czyli SzwabĂłw) zauroczony wdziĂŞkami i potĂŞgÂą Wandy popeÂłniÂł samobĂłjstwo. Wanda spokojnie wrĂłciÂła do swoich wÂłoÂści i tam, „poniewaÂż nie chciaÂła nikogo poÂślubiĂŚ, a nawet dziewictwo wyÂżej stawiaÂła od ma³¿eĂąstwa, bez nastĂŞpcy zeszÂła ze Âświata”.

 To jak z tym bĂŞdzie? Czy wypadnie zburzyĂŚ kopiec Wandy i nanieœÌ kapeluszem ziemi na nowy – dla tamtego nieszczĂŞsnego Niemca, ktĂłry wcale nie grzeszyÂł germaĂąskÂą nachalnoÂściÂą?

„koÂścioÂła – woÂła” Âładnie to Wieszczowi siĂŞ zrymowaÂło...

SkÂąd wÂłaÂściwie to paaaaszÂło – caÂła ta heca z tym ³¹cznikiem-korytarzem? Od biaÂłoruskiego dziaÂłacza Antoniego ÂŁuckiewicza. Ale sam z siebie ÂŁuckiewicz tego nie wykrzesaÂł. UczepiÂł siĂŞ „DziadĂłw”. To sam Wieszcz wyci¹³ nam (mĂłwiÂąc jĂŞzykiem Witkacego) porzÂądnego szpryngla, wieszczÂąc o sobie baÂłamutne wieÂści, bo mu siĂŞ po prostu w jednym miejscu w „Dziadach” tak a nie inaczej zrymowaÂło.

PrzeÂśledÂźmy uwaÂżnie „DziadĂłw” cz. III.

W didaskaliach Aktu I Sceny I pisaÂł Adam Mickiewicz:
DziadĂłw czêœÌ III we trzech aktach. Akt I. Litwa. Scena I. W Wilnie na ulicy ostrobramskiej w klasztorze XX BazylianĂłw na drugim piĂŞtrze, przerobionym na wiĂŞzienie stanu. [podkreÂślenie moje –uw. A.A.B.]. Kilku wiĂŞÂźniĂłw mÂłodych w szlafrokach wychodzÂą z cel swoich. – Pó³noc.

MĂłwi Frejend do nowego wiĂŞÂźnia, dopiero co przybyÂłego ÂŻegoty (Ignacego Domeyki):
A wiecie co, ÂŻegoto, idziem do twej celi!
ÂŚwieÂży wiĂŞzieĂą dziÂś wstÂąpiÂł do
nowicyjatu,
I ma komin: tam dobry ogieĂą bĂŞdziem
mieli;
A przytem nowoœÌ, – dobrze widzieĂŚ
nowe Âściany.
 
Odpowia ÂŻegota:
U mnie cela trzy kroki; was taka
gromada.
 
Frejend:
Wiecie co, pĂłjdÂźmy lepiej do celi
Konrada.
Najdalsza jest, przytyka do muru koÂścioÂła;
Nie sÂłychaĂŚ stamtÂąd, choĂŚ kto Âśpiewa albo woÂła. [podkreÂślenie A.A.B.].
I dalej w didaskaliach Mickiewicz pisze:
WchodzÂą do celi Konrada, nakÂładajÂą ogieĂą w kominie i zapalajÂą ÂświecĂŞ.
A wiĂŞc nie tylko ÂŻegota (Domeyko) miaÂł w celi kominek, takÂże – WiĂŞzieĂą (Adam Mickiewicz).


Ale mniejsza o kominek. ZwróÌmy uwagê na przytyka do muru koœcio³a. A teraz na zdaniu, które Mickiewicz napisa³ wczeœniej w didaskaliach: w klasztorze XX Bazylianów na drugim piêtrze, przerobionym na wiêzienie stanu.

ÂŁÂącznik-korytarz nie byÂł ulokowany aÂż na drugim (pierwszym) piĂŞtrze. A juÂż w Âżadnym wypadku nie mogÂło tam zmieÂściĂŚ siĂŞ wiĂŞcej cel. W „Dziadach” cz. III Jan Sobolewski opowiada wspó³wiĂŞÂźniom o Wasilewskim, ktĂłry „siedziaÂł tu w naszem sÂąsiedztwie”. Ignacy Domeyko zapamiĂŞtaÂł, Âże ten Wasilewski (KarÂśnicki) siedziaÂł w celi 2 – miĂŞdzy celÂą Frejenda a Mickiewicza.

Tym ³¹cznikiem-korytarzem pomiêdzy klasztorem a cerkwi¹ prowadzono filaretów na przes³uchania.

O tym, ¿e Mickiewicz by³ wiêziony nie w ³¹czniku, ale w celi na drugim (pierwszym) piêtrze klasztoru zachowa³y siê wspomnienia bezpoœredniego œwiadka tamtych wydarzeù ksiêdza Antoniego Moszyùskiego, który razem z ks. Lwowiczem (zwolnionym z wiêzienia przed Mickiewiczem) odwiedzi³ Mickiewicza w jego celi u Bazylianów.

Z poczÂątku udali siĂŞ do celi zakonnika, nad ktĂłrÂą wiĂŞziono Mickiewicza. Pisze ksiÂądz Antoni MoszyĂąski:
Zakonnik Ăłw wziÂąwszy dÂługi kij, silnie uderzyÂł nim kilka razy w sklepienie celi. ByÂł to umĂłwiony znak uwiadamiajÂący Mickiewicza, Âże sÂą osoby chcÂące siĂŞ z nim widzieĂŚ. PoÂłoÂżyliÂśmy siĂŞ wĂłwczas w oknie do gĂłry brzuchami dla Âłatwiejszej rozmowy – wnet okno siĂŞ na gĂłrze otworzyÂło i ukazaÂł siĂŞ w nim Mickiewicz. (podkreÂślenie - A.A.B.)

Z ca³¹ zatem pewnoÂściÂą mieszkaÂł Mickiewicz w celi klasztornej na 2. (po rosyjsku) piĂŞtrze (czyli na 1. po polsku). Ale mĂłgÂł takoÂż w pierwszym dniu uwiĂŞzienia, chwilowo (moÂże zaledwie parĂŞ godzin) „zamieszkaĂŚ” w owym ³¹czniku korytarzowym. O ile ten ³¹cznik wydaÂł mu siĂŞ s a l Âą opisanÂą przez cĂłrkĂŞ Adama Mickiewicza MariĂŞ GoreckÂą na podstawie rozmĂłw z ojcem.

... chwytajÂą go znienacka [ 23 paÂździernika 1823 o dziennej porze – uw. A.A.B.] zamykajÂą pomimo trzaskajÂącego mrozu w duÂżej, nie ogrzanej wcale sali, a miaÂł na sobie tylko lekki tuÂżurek. Zimno byÂło tak przejmujÂące, Âże soÂłdat stojÂący przy drzwiach na warcie drÂżaÂł i pÂłakaÂł chuchajÂąc w skostniaÂłe palce, choĂŚ pÂłaszczem byÂł otulony.

Ojciec ratowa³ siê tylko bieganiem po sali, wci¹¿ zacieraj¹c rêce; dodawa³a mu energii myœl, ¿e mo¿e go po prostu chc¹ zamroziÌ, i postanowi³, ¿e siê nie da. [...] Nad wieczorem przyniesiono cokolwiek niegodziwej strawy [...].

SoÂłdata uznano za zbyteczne trzymaĂŚ przy wiĂŞzieniu przez noc; pozostaÂł wiĂŞc sam jeden w pustej lodowatej sali. SzczĂŞÂściem gdy ront juÂż przeszedÂł, a kroki straÂży i brzĂŞk kluczy uciszyÂły siĂŞ, posÂłyszaÂł lekkie stÂąpanie na korytarzu, ktoÂś zapukaÂł do drzwi i gÂłosik kobiecy zapytaÂł: „Kto z panĂłw tu jest?”

Tu ojciec ÂśmiejÂąc siĂŞ przyznawaÂł, Âże przyszÂła mu myÂśl pusta do gÂłowy i Âże chcÂąc lepiej usposobiĂŚ do siebie nieznajomÂą, odpowiedziaÂł: „ÂŁadny chÂłopiec!”. – „CzekajÂże pan – odezwano siĂŞ znowu za drzwiami – zaraz powrĂłcĂŞ i przyniosĂŞ, co siĂŞ da”. – ByÂła to cĂłrka dozorcy, ktĂłra dowiedziawszy siĂŞ o aresztowaniu studentĂłw poÂśpieszyÂła z pomocÂą.

WkrĂłtce pojawiÂła siĂŞ z jedzeniem, z koÂłdrÂą i poduszkÂą, i juÂż nie o gÂłodzie i chÂłodzie ojciec doczekaÂł siĂŞ przeniesienia do celi, gdzie go czekaÂło zwykÂłe Âżycie wiĂŞzienne. [podkreÂślenie moje –A.A.B.].


SpĂłr o szalety, napaÂści personalne

Od czego, od kogo jednak zacz¹³ siê w miêdzywojniu ten gor¹cy spór o lokalizacjê Celi Konrada, a który obecnie, z okazji otwarcia ekspozycji miejsca uwiêzienia Mickiewicza, zosta³ tendencyjnie wskrzeszony?

PodajĂŞ za JagodÂą Hernik SpaliĂąskÂą:

Do 1927 roku toczyÂł siĂŞ proces o prawo wÂłasnoÂści do murĂłw pobazyliaĂąskich miĂŞdzy konsystorzem prawosÂławnym a paĂąstwem, rozstrzygniĂŞty ostatecznie przez SÂąd NajwyÂższy na rzecz RzÂądu Rzeczypospolitej.

WÂładze zostawiÂły w gmachu poklasztornym jako uÂżytkownikĂłw duchowne seminarium prawosÂławne, gimnazjum biaÂłoruskie, Towarzystwo Naukowe BiaÂłoruskie oraz Muzeum BiaÂłoruskie im. Jana ÂŁuckiewicza. UsuniĂŞci zostali uÂżytkownicy z czĂŞÂści poÂłudniowej pierwszego piĂŞtra, gdzie kiedyÂś mieÂściÂło siĂŞ wiĂŞzienie filomatĂłw. Nie wydano jednak decyzji odnoÂśnie tego miejsca.


Tak zwanÂą CelÂą Konrada interesowano siĂŞ w Wilnie juÂż od dawna. W 1916 r. Jan ÂŁuckiewicz i WÂładysÂław Zahorski podjĂŞli prĂłbĂŞ zlokalizowania Celi Konrada, czyli pomieszczenia, w ktĂłrym w 1823 r. byÂł wiĂŞziony Adam Mickiewicz. Od poczÂątku utoÂżsamiano miejsce uwiĂŞzienia Adama Mickiewicza z celÂą, w ktĂłrej poeta umieÂściÂł bohatera III cz. „DziadĂłw” Gustawa – Konrada.

W maju 1921 na zebraniu Towarzystwa Mi³oœników Wilna (które zawi¹za³o siê w 1919), jeden z jego cz³onków (Ostrowski) wyst¹pi³ z wnioskiem, by zaj¹Ì Celê Konrada na potrzeby Towarzystwa. Wniosek przekazano Komisji Ochrony Zabytków, ale prawdopodobnie nie ustalona sytuacja prawna budynku uniemo¿liwi³a podjêcie jakiejkolwiek decyzji.

W 1923 r. StanisÂław PigoĂą wydaÂł „GÂłosy sprzed wiekĂłw”, w ktĂłrych jeden szkic byÂł poÂświĂŞcony lokalizacji celi. PigoĂą pisaÂł: Cela Konrada [Mickiewicza] mieÂściÂła siĂŞ w prawym skrzydle klasztoru, na pierwszym piĂŞtrze i byÂła za czasĂłw procesu w tym skrzydle ostatnia. WchodziÂło siĂŞ do niej z korytarza wprost [...] OprĂłcz okien w Âścianie czoÂłowej miaÂła okno na poÂłudnie, na ogrĂłd, oraz pó³nocne na dziedziniec [...]. PosÂługujÂąc siĂŞ planami z lat 1814 i 1845 PigoĂą stwierdziÂł, Âże w miejscu, gdzie byÂł wiĂŞziony Adam Mickiewicz, BiaÂłorusini zajmujÂący czêœÌ byÂłego klasztoru pobazyliaĂąskiego zrobili toaletĂŞ, czym sprofanowali pamiĂŞĂŚ narodowÂą.

W odpowiedzi na to Antoni ÂŁuckiewicz, biaÂłoruski dziaÂłacz narodowy i naukowiec, dyrektor Muzeum BiaÂłoruskiego, napisaÂł artykuÂł, ktĂłry chciaÂł wydrukowaĂŚ w „Tygodniku Ilustrowanym”. PoniewaÂż redakcja tekstu nie przyjĂŞÂła, ÂŁuckiewicz wydaÂł go jako broszurĂŞ („Prawda o celi Konrada”, Wilno 1923).

SwĂłj wywĂłd ÂŁuckiewicz oparÂł na inwentarzu klasztornym z 23 kwietnia 1841, bĂŞdÂącym wÂłasnoÂściÂą BiaÂłoruskiego Towarzystwa Naukowego. WynikaÂło z niego, Âże cela, ktĂłrÂą oznaczyÂł PigoĂą, nigdy celÂą nie byÂła i zawsze to miejsce sÂłuÂżyÂło jako ustĂŞp, wiĂŞc fakt, Âże nadal peÂłni tĂŞ funkcjĂŞ, nie jest ÂżadnÂą profanacjÂą.

Co zaÂś do miejsca uwiĂŞzienia Mickiewicza, to litografia przedstawiajÂąca klasztor bazyliaĂąski, wykonana przez prof. Trutniowa do albumu Batiuszkowa „Zamieczatielnosti Siewiero-Zapadniego Kraja” (1868-1870) i reprodukowana rĂłwnieÂż w ksi¹¿ce Batiuszkowa „BieÂłorussija i Litwa” (Petersburg 1890), pokazuje piĂŞtrowÂą przybudĂłwkĂŞ przylegajÂącÂą, tak jak pisaÂł Mickiewicz, do murĂłw koÂścioÂła Âśw. TrĂłjcy. („Najdalsza jest, przytyka do muru koÂścioÂła,/ Nie sÂłychaĂŚ stamtÂąd, choĂŚ kto Âśpiewa albo woÂła”.). PrzybudĂłwka ta miaÂła osobne wejÂście i nadawaÂła siĂŞ na miejsce odosobnienia. W poÂłowie XIX w. zostaÂła zburzona, poniewaÂż uniemoÂżliwiaÂła procesjom okr¹¿anie koÂścioÂła.

OdpowiedziÂą na te badania byÂł artykuÂł StanisÂława Pigonia w „Dzienniku WileĂąskim” pt. „Prawda i nieprawda o celi Konrada – baÂłamuctwa A. ÂŁuckiewicza”, wydany rĂłwnieÂż jako broszura (Wilno 1923).

.

[Carolina]

.

„SpĂłr, sam w sobie bardzo przykry, bo towarzyszyÂły mu napaÂści personalne zarĂłwno z jednej jak i z drugiej strony, moÂżna chyba dziÂś zamkn¹Ì w ten sposĂłb, Âże cela, w ktĂłrej byÂł wiĂŞziony Mickiewicz, i cela Konrada nie muszÂą byĂŚ tymi samymi pomieszczeniami. Istotne wydaje siĂŞ, Âże Mickiewicz wiĂŞziony byÂł w dawnym klasztorze bazylianĂłw i Âże rĂłwnieÂż w tym klasztorze umieÂściÂł akcjĂŞ sceny wiĂŞziennej. Ten zaÂś fakt jest bezsporny. Symbolicznym miejscem jest klasztor, a umiejscowienie celi to sprawa umowna”. (Jagoda Hernik SpaliĂąska).


10 paÂździernika 1929, otwarcie Celi Konrada

CelÂą Konrada interesowaÂł siĂŞ teÂż Ferdynand Ruszczyc. W 1923 prĂłbowaÂł on przeforsowaĂŚ projekt powitania w niej prezydenta Wojciechowskiego. Plan jednak nie zostaÂł zaakceptowany.

Pod koniec 1928 roku (albo na pocz¹tku 1929) Stanis³aw Pigoù zaapelowa³ do Stanis³awa Lorentza, pe³ni¹cego naonczas w Wilnie funkcjê konserwatora wojewódzkiego, by rozpocz¹Ì starania o przekazanie Zwi¹zkowi Literatów w Wilnie lokalu z Cel¹ Konrada. Skutek by³ natychmiastowy. Wojewoda W³adys³aw Raczkiewicz wyda³ pozytywn¹ decyzjê i przyzna³ kredyt na remont pomieszczenia. Remont musia³ byÌ gruntowny, bo w 1867 Rosjanie przebudowali ca³oœÌ gmachu zlikwidowanego klasztoru, usuwaj¹c œciany poprzeczne cel, aby uzyskaÌ wiêksze sale. Zburzono te¿ sklepienia sal i korytarzy. Miejsce ustalono ostatecznie wed³ug badaù Juliusza K³osa z lat 1921-1923, czyli przyjêto, ¿e Cel¹ Konrada jest sala na pierwszym piêtrze, gdy¿ cela w swoim kszta³cie pierwotnym ju¿ nie istnia³a.

Otwarcie i poÂświĂŞcenie Celi Konrada odbyÂło siĂŞ 10 paÂździernika 1929.

ZwiÂązek LiteratĂłw urzÂądziÂł w celi WystawĂŞ PamiÂątek Mickiewiczowskich i Filomackich. Wystawa byÂła czynna caÂły miesiÂąc. W Celi zgromadzono portrety, autografy, dawne wydania, sztychy, meble i inne pamiÂątki, jakoÂś zwiÂązane z martyrologiÂą wileĂąskiej mÂłodzieÂży.

Eksponaty zjechaÂły z caÂłej Polski, a nawet z zagranicy. Ludwik Gorecki z ParyÂża (wnuk Mickiewicza) ofiarowaÂł krzesÂło i bilet wizytowy Mickiewicza. Jerzy Remer z Warszawy (dokÂąd przeniĂłsÂł siĂŞ po odejÂściu z urzĂŞdu konserwatora wojewĂłdzkiego w Wilnie) ufundowaÂł marmurowÂą tablicĂŞ wmurowanÂą w ÂścianĂŞ Celi z napisem z „DziadĂłw” („Obiit Gustavus, hic natus est Conradus”).

„Kurier WileĂąski” juÂż nastĂŞpnego dnia po otwarciu opublikowaÂł dÂługi sznur nazwisk ofiarodawcĂłw:
Janina Umiastowska ofiarowaÂła dwa garnitury mebli. Polskie Radio w Wilnie – Âścienny kilim artystyczny wytwĂłrni „ÂŁad” (2 X 4 m). StanisÂława Konarska z Wilna – stolik inkrustowany. JĂłzefa KrzemiĂąska – ksi¹¿kĂŞ do naboÂżeĂąstwa z XIX w. Wanda Szalewiczowa – fotografiĂŞ sybiraka Kazimierza Szalewicza. Walerian Charkiewicz – fotografiĂŞ listu Zana do Ignacego Domeyki i list syna poety WÂładysÂława Mickiewicza. Helena Romer – dziewiĂŞĂŚ starych sztychĂłw i rycin. StanisÂławostwo WĂŞsÂławscy – 15 litografii z „Album wileĂąskiego” WilczyĂąskiego. Juliusz KÂłos – plany gmachu pobazyliaĂąskiego. Helena Hulewiczowa (matka Witolda Hulewicza) – fotografie powstaĂącĂłw i dziaÂłaczy z XIX w., Witold Hulewicz – cztery ryciny. WÂładysÂław Bujalski – siedem tomĂłw dawnych wydaĂą Mickiewicza. Rodzina Szeligowskich – szeœÌ rycin i fotografii z XIX w. OddziaÂł wileĂąski Banku Towarzystw Spó³dzielczych ofiarowaÂł ZwiÂązkowi LiteratĂłw w Wilnie 200 zÂł. na urzÂądzenie Celi.

Jak wyglÂądaÂła tzw. Cela Konrada w miĂŞdzywojniu?

Korzystam z informacji nieocenionej Jagody Hernik SpaliĂąskiej.

Na poczÂątek jednak – o uroczystoÂściach otwarcia Celi w dniu 10 paÂździernika 1929. UdziaÂł w nich wziĂŞli: wojewoda WÂładysÂław Raczkiewicz, marszaÂłek Senatu Julian SzymaĂąski z ma³¿onkÂą, minister oÂświaty SÂławomir CzerwiĂąski, biskup Bandurski. WÂśrĂłd zaproszonych goÂści znaleÂźli siĂŞ rĂłwnieÂż przedstawiciele Âśrodowisk akademickich Poznania i Krakowa, literaci litewscy i Âżydowscy. W imieniu literatĂłw warszawskich wystÂąpiÂł Andrzej Strug. Przy eksponatach trzymaÂła straÂż mÂłodzieÂż gimnazjalna im. Mickiewicza (zawieszono rĂłwnieÂż na Âścianie sztandar tej szkoÂły). Recytowano wiersze Mickiewicza z okresu jego uwiĂŞzienia. Kwartet mĂŞski odÂśpiewaÂł pieÂśni filomatĂłw. UroczystoœÌ, ktĂłra zgromadziÂła okoÂło 200 osĂłb, transmitowana byÂła na ca³¹ PolskĂŞ.

Lokal urzÂądzono wedÂług projektu Tymona NiesioÂłowskiego. Kwiaty do ozdobienia sali dostarczyÂł Magistrat, zaÂś urzÂądzeniem wystawy zajmowaÂł siĂŞ Tadeusz Turkowski.
ZwiÂązek LiteratĂłw zajmowaÂł dwa pomieszczenia. W tzw. Celi Konrada byÂła wystawa i biblioteczka (z czasem ustawiono w niej nowe eksponaty, jak np. projekt pomnika Mickiewicza autorstwa Szukalskiego). W drugiej zaÂś, wiĂŞkszej sali odbywaÂły siĂŞ ÂŚrody Literackie. Pomieszczenie to byÂło uÂżyczane takÂże na inne okresowe spotkania, jak np. czwartkowe zebrania studentĂłw z Klubu IntelektualistĂłw, Smorgonii czy ĂŚwiczenia, prĂłby Studium Teatralnego.

Sala miaÂła okoÂło 5-6 metrĂłw szerokoÂści i okoÂło 12 metrĂłw dÂługoÂści. Pod jednÂą z krĂłtszych Âścian staÂł podest na ca³¹ szerokoœÌ sali. Na Âścianie pod podestem wisiaÂł kilim, rĂŞcznie tkany, „Cztery ÂŻywioÂły” Wojciecha JastrzĂŞbowskiego, wybitnego twĂłrcy sztuki stosowanej. W czterech polach kilimu znajdowaÂły siĂŞ miĂŞdzy innymi herby Polski i Litwy. Na podeÂście staÂł duÂży antyczny stó³. Na stole po lewej stronie lampa kryta abaÂżurem. Obok lampy siedziaÂł zwykle prelegent majÂąc caÂły stó³ do dyspozycji, bo prowadzÂący spotkanie obywaÂł siĂŞ prawym jego rogiem. WedÂług wspomnieĂą Ireny Byrskiej, na sali staÂły stoÂły „jakby w jakiejÂś oberÂży. Stylowe, ciĂŞÂżkie Âławy, dĂŞbowe krzeseÂłka. Tam siedziaÂła publicznoœÌ. Nie byÂło Âżadnych rzĂŞdĂłw. SiedziaÂło siĂŞ jak na jakimÂś przyjĂŞciu. Kiedy byÂło duÂżo ludzi, to dostawiaÂło siĂŞ jeszcze krzesÂła miĂŞdzy stoÂły na Âśrodek. Nie byÂło takiego porzÂądku jakiegoÂś biurowego, tylko towarzyska swoboda. Na korytarzu, gdzie mieÂściÂła siĂŞ szatnia, namalowana byÂła scena wiĂŞzienna z „DziadĂłw”.

„I niewinnost‘ potieriat‘, i cziest‘ soblusti” („I niewinnoœÌ straciĂŚ,i cnotĂŞ zachowaĂŚ”)
Ojcowie bazylianie weszli w posiadanie skrzydÂła klasztoru, w ktĂłrym mieÂściÂła siĂŞ Cela Konrada, w 2003 roku. DokÂładniej – jako prawowici wÂłaÂściciele, odzyskali je. ÂŻeby ratowaĂŚ zdewastowanÂą w czasach sowieckich cerkiew Âśw. TrĂłjcy (do czego byÂły potrzebne olbrzymie Âśrodki pieniĂŞÂżne), bazylianie zostali zmuszeni do wydzierÂżawienia tych murĂłw. Spodziewali siĂŞ, Âże wydzierÂżawi je Polska. (No, bo – osÂławiona Cela Konrada, kolebka polskiego Romantyzmu). AliÂści z tÂą transakcjÂą wiadomo jak wyszÂło. ZnaleÂźli siĂŞ inni inwestorzy, poÂłudniowe skrzydÂło klasztorne przeksztaÂłcono w hotel, ktĂłry si³¹ faktu dokonanego wchÂłon¹³ w siebie CelĂŞ Konrada.

To, Âże wÂłaÂściciele hotelu „Pas Bazilijonus” wybudowali ekspozycjĂŞ Celi Konrada na dziedziĂącu bazyliaĂąskim, jest godne s³ów uznania. Bo przecieÂż mogli w ogĂłle tego nie robiĂŚ. Nie musieli. ByÂło to aktem ich dobrej woli. Dyrektor hotelu Wiktor Czernyszuk nie budowaÂł tej atrapy wedÂług wÂłasnego widzimisiĂŞ. KonsultowaÂł siĂŞ z litewskimi, polskimi specjalistami, znawcami Âżycia i twĂłrczoÂści Mickiewicza, zwÂłaszcza w odniesieniu do okresu jego uwiĂŞzienia. Wysokie w tej materii autorytety (g³ównie strona polska) zasugerowaÂły budowĂŞ „tej Celi” w miejscu istniejÂącego w tamtych czasach tego nieszczĂŞsnego ³¹cznika, by zachowaĂŚ „twarz” (i uratowaĂŚ budÂżet). Jak mawiajÂą Rosjanie – „i niewinnost‘ potieriat‘, i cziest‘ soblusti”: nie byÂło Âżadnej potrzeby ratowania Celi Konrada w budynku klasztornym, skoro Mickiewicz nie byÂł tam wiĂŞziony. WyciÂągniĂŞto faÂłszywego asa z rĂŞkawa: Antoni ÂŁuckiewicz!

Bojkot. „Nie pĂłjdziemy!”

Dyrektor hotelu „Pas Bazilijonus” Wiktor Czernyszuk aktywnie mecenasuje kulturze. Nie ma nic przeciwko odrodzeniu tu ÂŚrĂłd Literackich, urzÂądzaniu ró¿nych imprez kulturalnych, w tym takoÂż polskich. ChciaÂłby jednak, aby te przedsiĂŞwziĂŞcia odbywaÂły siĂŞ na odpowiednim poziomie. Pomocy, poÂśrednictwa w tej materii udziela mu Instytut Polski w Wilnie. NajbliÂższa impreza polska ma siĂŞ odbyĂŚ 7 lipca br. na dziedziĂącu bazyliaĂąskim, z udziaÂłem wykonawcĂłw wileĂąskich. Pod wywieszkÂą autora „DziadĂłw”. PatronowaĂŚ jej bĂŞdzie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, ktĂłre obecnie pragnie jakoÂś zagÂłaskaĂŚ ten caÂły szum wokó³ Celi Konrada.

Jak to wypadnie, trudno przewidzieĂŚ. Na razie organizatorzy imprezy nie majÂą Âłatwego zadania. Ten i Ăłw poeta (wykonawca) kategorycznie odmawia. („Faryzeusze! Wrobili nas z tÂą historycznÂą CelÂą Konrada. Nie pĂłjdziemy!”). Nie pĂłjdÂą oni, zgÂłoszÂą siĂŞ inni...
Celem unikniĂŞcia takich kompromitujÂących sytuacji, Warszawa poÂśpieszy z przyjacielskÂą pomocÂą. BĂŞdzie nam tu zawoziÂła ró¿nych GustawĂłw-KonradĂłw, ró¿nej maÂści „regionalistĂłw”, pouczaÂła nas, jak mamy byĂŚ Rejtanami, Ordonami wraz z RedutÂą... i tak dalej...

Czas chyba teatrom wystawiaÌ Salon Warszawski. W oprawie plastycznej ró¿owo-pomaraùczowej. W tym naszym Mieœcie Pod Chmurami...
Alwida A. Bajor
.

[55555]

Polskie kresy na pÂłytach dvd
@@@


Owocem sentymentalnej podró¿y do Wilna jest  film na pÂłycie dvd w formacie ekranowym 16:9 . TrwajÂący ponad 80 minut reportaÂż pt: "Wilno z okna na Szkaplernej" pokazuje wĂŞdrĂłwkĂŞ rodowitej wilnianki Tatiany, ktĂłra po Âśmierci ojca, jako kilkuletnie dziecko w 1954 razem z matkÂą wyjechaÂła na Ziemie Zachodnie.

Po ponad 50 latach wrĂłciÂła do Wilna i razem ze stryjecznym bratem zaczê³¹  szukaĂŚ ÂśladĂłw mÂłodoÂści jej rodzicĂłw i krewnych oraz swojego dzieciĂąstwa.

Tak jak mia³a szczêœcie odkryÌ, ¿e jej stryj nie zgin¹³ w czasie wojny podczas bombardowania , a po jej zakoùczeniu o¿eni³ siê i wyjecha³ w 1945 r. do Polski, tak - dziêki pomocy zakonnika o. Marka Dettlaffa - rektora koœcio³a NMP Na Piaskach w Wilnie, odnalaz³a groby ojca i brata oraz dom na ul. Szkaplernej, w którym mieszka³a jako dziecko.

Film pokazuje wĂŞdrĂłwkĂŞ Tatiany po cmentarzach,  starych uliczkach i zauÂłkach Wilna, fragmenty liturgii w KoÂścioÂłach i cerkwiach, a przede wszystkim w koÂściele franciszkaĂąskim i kaplicy Matki Boskiej Ostrobramskiej.




[size=18]Szczegó³owe informacje i zamówienia:

sokal2@wp.pl
tel.660-332-172[/size]



@@@@@@@@@@@@@@@@@@



Sokal  i kresy nad Bugiem - dvd
 

 
 
O czym jest film?
 
PrzepiĂŞkne sÂą wnĂŞtrza cerkwi obrzÂądku grecko-katolickiego, m.in. Âśw. Piotra i PawÂła oraz Âśw. MikoÂłaja, w ktĂłrej B.Chmielnicki braÂł Âślub.
 
Sporo miejsca zajmuje pobyt w ruinach paÂłacu Potockich i czynnym juÂż od 2004 r. koÂściele rzymsko-katolickim i cerkwi w Tartakowie.
 
W maju 2007 r.  odbyÂła siĂŞ w tym koÂściele Msza Âśw. w dwĂłch jĂŞzykach: polskim i ukraiĂąskim. Normalnie raz w tygodniu przyjeÂżdÂża ksiÂądz z Czerwonogradu (dawniejszy Krystynopol) i odprawia naboÂżeĂąstwa w jĂŞzyku ukraiĂąskim.
 
Na pewno duÂże wraÂżenie zrobiÂą ujĂŞcia klasztoru BernardynĂłw (obecnie znajduje siĂŞ w nim ciĂŞÂżkie wiĂŞzienie) oraz piĂŞkne widoki starego miasta i cmentarza w Sokalu. Wszystko jest uzupeÂłnione rozmowami z mieszkaĂącami sokalszczyzny w jĂŞzyku polskim i ukraiĂąskim.
 
Fragmenty filmu moÂżna obejrzeĂŚ po klikniĂŞciu na linki:
 
Sokal k/Lwowa - intro do filmu:
http://rodowy.pl/video/sokal_intro.WMV
 
 Sokal k/Lwowa -cerkiew pw. Âśw.Piotra i PawÂła:
http://rodowy.pl/video/cerkiew_pp.WMV
 
 ZabuÂże k/Sokala - cerkiew pw. Âśw. MichaÂła ArchanioÂła:
http://rodowy.pl/video/cerkiew_zab.WMV
 
Czas trwania filmu = 70:00 minut
 
Informacje i zamĂłwienia:
 
sokal2@wp.pl
tel.660-332-172


@@@@@@@@@@@@@@@@




[size=24]Film DVD dla Ciebie[/size]

[size=18]Na filmie dvd (28 minut w formacie ekranowym 16:9)
niesamowita  historia  ludzi i  cudownego obrazu
Matki Boskiej ÂŁaskawej z Tartakowa k/Sokala w woj. Lwowskim.[/size]



[size=18]ZamĂłwienia proszĂŞ skÂładaĂŚ pod adresem:

sokal2@wp.pl

lub telefonicznie:

94-340-60-06

Koszt 1 pÂłyty DVD = 20 zÂł wraz z kosztami wysyÂłki [/size]

[aakm]

koœció³ oo. Franciszkanów w Wilnie




Koœció³ i klasztor o.o. Franciszkanów pw. NMP na Piasku w Wilnie(mimo zrujnowania go przez sowieckiego zaborcê) jest nadal miejscem spotkaù Polaków i Litwinów podczas dwujêzycznej liturgii, modl¹cych siê do Matki Boskiej Brzemiennej, figury zwanej drug¹ Matk¹ Bosk¹ Ostrobramsk¹.

Czy warto odwiedzaÌ ten koœció³, kiedy obok tyle atrakcji architektonicznych i historycznych?

Czy starczy czasu, aby oprócz Ostrej Bramy, cmentarza na Rossie i celi Konrada dojœÌ do znajduj¹cego siê na ul. Trockiej (Traku gatve) jednego z najstarszych koœcio³ów Wilna?

Czy mamy jakieÂś wspomnienia zwiÂązane z tym koÂścioÂłem i klasztorem oo. FranciszkanĂłw?

Pozdrawiam serdecznie.

@@@@@@@@@




GrĂłd Wilno zaÂłoÂżony zostaÂł przez ksiĂŞcia Giedymina w 1322 r. JuÂż w tymÂże 1322 roku na zaproszenie niejakiego GasztoÂłda mieli tu dotrzeĂŚ misjonarze franciszkaĂąscy w liczbie 14. Ci pierwsi misjonarze franciszkaĂąscy na Wielkanoc 1333 roku zostali przez pogaĂąskich LitwinĂłw umĂŞczeni. Siedmiu z nich ÂściĂŞto a pozostaÂłych siedmiu ukrzyÂżowano.

Nowa grupa franciszkaùskich misjonarzy w liczbie 36 przyby³a tu za generalstwa Gerarda Odona. Gaszto³d wybudowa³ im koœció³ pod wezwaniem Wniebowziêcia Najœwiêtszej Maryi Panny, zwany koœcio³em Matki Bo¿ej na Piasku.

24 maja 1341 na Wilno napadli Tatarzy i wymordowali tych misjonarzy, a razem z nimi i GasztoÂłda, ktĂłry przywdziaÂł habit franciszkaĂąski.

Ten sam generaÂł wysÂłaÂł nowÂą grupĂŞ franciszkanĂłw, ktĂłrzy w liczbie 46 pracowali tu aÂż do urzĂŞdowego chrztu Litwy w 1386 roku. Pierwszym biskupem w Wilnie zostaÂł franciszkanin Andrzej Wasillo z rodu JastrzĂŞbcĂłw.

7 sierpnia 1403 roku w czasie najazdu na Wilno schizmatyckich moskali zostali znowu umĂŞczeni liczni franciszkanie z gwardianem AnioÂłem na czele.

Klasztory franciszkaĂąskie w Wielkim KsiĂŞstwie Litewskim do roku 1517 naleÂżaÂły do Prowincji Czesko-Polskiej, a po roku 1517 roku do Prowincji Polskiej Âśw. Franciszka. W roku 1626 utworzono ProwincjĂŞ Rusko-LitewskÂą z klasztorĂłw na Rusi i Litwie, z kustodiami lwowskÂą i przemyskÂą na Rusi, a na Litwie z wileĂąskÂą i kowieĂąskÂą.

 
@@@@@@@@@@@



W 1686 r. doszÂło znowu do podziaÂłu i powstaÂła Prowincja Litewska Âśw. Kazimierza. Prowincja Ruska zachowaÂła nadal tytuÂł Âśw. Antoniego Padewskiego. Prowincja litewska miaÂła cztery kustodie: wileĂąskÂą, grodzieĂąskÂą, kowieĂąskÂą i poÂłockÂą. Prowincja ta ulegÂła kasacie po roku 1832, a jej majÂątek zabraÂł rzÂąd carski. W roku 1919 Wilno, Grodno i kilka innych klasztorĂłw powrĂłciÂło do Prowincji Polskiej.

Schematyzm Archidiecezji Wileùskiej z 1939 roku podaje, ¿e koœció³ Wniebowziêcia Najœwiêtszej Maryi Panny Zakonu OO. Franciszkanów fundowany przez Gaszto³da w XIV wieku, po po¿arze 1793 roku zosta³ wymurowany i 12 stycznia 1794 r. konsekrowany. W roku 1832 zosta³ on zajêty przez rz¹d carski a w roku 1934 przywrócony dla katolickiego kultu.

Franciszkanie przez caÂły okres miĂŞdzywojenny starali siĂŞ o zwrĂłcenie im koÂścioÂła i klasztoru i dopiero SÂąd NajwyÂższy w Warszawie w orzeczeniu z dnia 28 lutego 1938 roku zadecydowaÂł definitywnie o zwrĂłceniu franciszkanom koÂścioÂła i klasztoru w Wilnie.

31 maja 1992 r. Genera³ Zakonu - O. Lanfranco Serrini, po wizycie w Wilnie, pisze o mo¿liwoœci wejœcia do Wilna: Prze¿ywamy obecnie moment cenny dla przysz³oœci Zakonu na Litwie. Jestem pewny, ¿e bêdziemy wspólnie d¹¿yÌ do przygotowania tej przysz³oœci w atmosferze braterstwa i szczeroœci z koniecznym zaanga¿owaniem i wytrwa³oœci¹.

W sierpniu 1995 roku Prowincja GdaĂąska kupiÂła w Wilnie dom (adres jak wyÂżej), z przeznaczeniem na juniorat zakonny. Dom ten juÂż odrestaurowano i adoptowano do wymogĂłw Âżycia zakonnego. MoÂże on pomieÂściĂŚ kilkunastu zakonnikĂłw.



PrzeÂłoÂżeni i rektorzy koÂścioÂła NajÂświĂŞtszej Maryi Panny na Piasku w Wilnie



Od roku 1995 O. Marek Dettlaff, przeÂłoÂżony


http://www.misje.gdansk.franciszkanie.pl/wilno.html


@@@@@@@@@@@@




W Przewodniku po Wilnie i jego okolicach wyd.2 z 1880 r. czytamy m.in., Âże pierwsze wydanie Przewodnika miaÂło miejsce w 1862 r. i dalej:

" Wiele siĂŞ zmieniÂło w Wilnie i kraju przez te ubiegÂłe lat siedemnaÂście. Wiele zmieniÂły wypadki dziejowe (powstanie styczniowe - red.), ktĂłre tak srodze, caÂłym krajem wstrzÂąsnĂŞÂły i zmieniÂły, gaszÂąc najwybitniejsze gwiazdy, ktĂłre mu przez lat wiele przyÂświecaÂły.

Ludzie, z którymi dzieliliœmy pracê, którzy nam wspó³czuli i tak chêtnie pomagali - spoczêli ju¿ snem wiecznym".

Autor "Przewodnika" wymienia dalej nazwiska tych znamienitych osĂłb:

Ignacy ChodÂźko, MichaÂł Homolicki, WÂładysÂław Syrokomla, Teodor Narbutt, MichaÂł BaliĂąski, MikoÂłaj Malinowski, Aleksander Zdanowicz, Eustachy Tyszkiewicz.

W tym Przewodniku (wyd. 1880) na str. pod tytu³em "Koœcio³y nieistniej¹ce" wymieniony jest koœció³ i klasztor ks. Franciszkanów, pw. Wniebowziêcia NMP fundowany przez Gasztolda (jak twierdzi ks.Grzybowski- kronikarz zakonu franciszkaùskiego) w 1421 r.


@@@@@@@@@@@@@



WÂśrĂłd nielicznych przewodnikĂłw i zapisĂłw kronikarskich, ktĂłre przetrwaÂły do naszych czasĂłw, na pewno wartÂą uwagi jest broszura autorstwa ks. WÂładysÂława Staicha, pt. Chrzciciele Litwy, ktĂłra opisuje udziaÂł polskich FranciszkanĂłw w nawracaniu ludu litewskiego. Broszura ta jest okolicznoÂściowÂą pamiÂątkÂą rekoncyliacji i otwarcia koÂścioÂła OO. FranciszkanĂłw na Piaskach w Wilnie (1864-1934).

WedÂług tej broszury, po poÂżarze w 1737 r. przez dÂługie lata trwaÂła odbudowa i kiedy (po prawie 60 latach) w 1794 r. zostaÂł pod dawnym wezwaniem uroczyÂście poÂświĂŞcony, niewiel przypominaÂł budowlĂŞ przez poÂżarem. NawĂŞ ÂśrodkowÂą wyniesiono do gĂłry, boczne przykryto oddzielnymi dachami, zrobiono bardziej wyniosÂły fronton.
WnĂŞtrze rĂłwnieÂż zmieniono. W koÂściele postawiono 12 oÂłtarzy + 2 w kaplicach.

@@@@@@@@@@@22




Po kilkunastu latach wzglêdnego pokoju, koœció³ na Piaskach ponownie ulega ruinie. W 1812 r. wojska francuskie zajê³y koœcio³y w Wilnie na sk³ady wojskowe i stajnie, a ¿o³dacy niszczyli wnêtrza niemal doszczêtnie, wyrywaj¹c ze œcian nawet tablice nagrobne. S³ynna anegdota o Napoleonie (opowiadana przez przewodników wileùskich), który podobno zachwyci³ siê architektur¹ koœcio³a œw. Anny i chcia³ go "przenieœÌ" do Francji jest (jak twierdz¹ Bernardyni) bzdurn¹ bajk¹, gdy¿ tak naprawdê to Napoleon w tym koœciele urz¹dzi³ stajniê dla swoich koni.

Znowu minĂŞÂło kilkanaÂście lat, podczas ktĂłrych staraniem zakonu FranciszkanĂłw wszystko przywrĂłcono do dawnego wyglÂądu i ponownie wszystko przepadÂło.

Podczas powstania w 1863 r. zakonnicy odnosili siê przychylnie do walki o niepodleg³oœÌ, a niektórzy brali nawet czynny udzia³. Za karê klasztor i koœció³ uleg³ kasacji. Moskale spusztoszyli wnêtrze i w jego murach urz¹dzili archiwum, I tak by³o do 1933 r. kiedy to zaczêto (przy pomocy œwieckich z III zakonu franciszkaùskiego) przenosiÌ zbiory archiwalne do nowego gmachu.
Archiwum ostatecznie wyprowadzono 18 kwietnia 1934 r., a 5 grudnia w³adze przekaza³y koœció³ ojcom Franciszkanom.

Dalsze losy koÂścioÂła i klasztoru ponownie zaleÂżaÂły od politykĂłw, wojsk i sÂłuÂżb specjalnych.

Po ka¿dym, niszcz¹cym koœció³ okresie , w którym trudno by³oby zauwa¿yÌ ³askaw¹ rêkê Opatrznoœci, jedni odnawiali, odbudowywali i modlili siê do Matki Bo¿ej oczekuj¹c zmi³owania, uzdrowienia lub sukcesów, a drudzy bezkarnie niszczyli wiarê, nadziejê i mi³oœÌ wyznawców Chrystusa.



.

Fotografie ze zbioru prywatnego Tatiany Pitak
Wszelkie prawa chronione.
Kontakt: +48 660 332 172

@@@@@@@

http://www.naszaklasa.darmowefora.pl/index.php?topic=177.0