"Nasza Klasa" - forum dla absolwentów, rodzin, kolegów i znajomych

.

MUZYKOTERAPIA jako zabieg uzdrowiskowy w sanatoriach
--------------------.
.
mgr W³adys³aw Pitak podj¹³ temat niezwykle ciekawy nie tylko z punktu widzenia naukowego, ale równie¿ praktycznego. Prowadzona przez niego wieloletnia dzia³alnoœÌ na terenie uzdrowiska Ko³obrzegu, DŸwirzyna i Mielna zosta³a uznana za bardzo pozytywny czynnik leczenia uzdrowiskowego. Uzyskane zaœ efekty terapeutyczne s¹ wysoce zadowalaj¹ce. (...) Obserwuj¹c dzia³alnoœÌ mgr W. Pitaka oraz oceniaj¹c jego zaanga¿owanie naukowe na polu muzykoterapii, nie tylko popieram ca³kowicie tê dzia³alnoœÌ, ale uwa¿am, ¿e wyniki tej pracy skondensowane statystycznie nadaj¹ siê w zupe³noœci na dysertacjê doktorsk¹. (...)
Naczelny Lekarz Uzdrowiska KoÂłobrzeg- Doc. dr hab. med. Bohdan Trzeciak




@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@


MUZYKOTERAPIA jako zabieg uzdrowiskowy w sanatoriach koÂłobrzeskich

(Fragmenty referatu wygÂłoszonego na Sympozjum Medycyny Psychosomatycznej w 1989 r. w KoÂłobrzegu przez twĂłrcĂŞ tej metody na Pomorzu ÂŚrodkowym WÂładysÂława Pitaka - dypl. logopedy i muzykoterapeuty).

W ostatnich latach obserwuje siĂŞ w Polsce wzrost zainteresowania psychologicznymi problemami ludzi chorych somatycznie. Zainteresowanie to okazujÂą lekarze, ktĂłrzy dostrzegajÂą wagĂŞ problemĂłw psychologicznych w powstawaniu i leczeniu schorzeĂą somatycznych. TendencjĂŞ podobnÂą przejawiajÂą rĂłwnieÂż psychologowie kliniczni, ktĂłrzy w swojej dziaÂłalnoÂści praktycznej i badawczej coraz czĂŞÂściej wykraczajÂą poza psychiatriĂŞ, tradycyjny juÂż obszar ich pracy.
Zgodnie z za³o¿eniami (zyskuj¹cego coraz wiêcej zwolenników) podejœcia psychosomatycznego, w³aœciwie wszystkie choroby i dysfunkcje somatyczne powstaj¹ jako rezultat przeci¹¿enia organizmu wskutek ³¹cznego dzia³ania z³o¿onego zespo³u ró¿norodnych czynników, w tym tak¿e psychologiczno-pedagogicznych.
Do grona lekarzy i psychologów zajmuj¹cych siê chorym cz³owiekiem dochodz¹ ostatnio specjaliœci z zakresu terapii pedagogicznej (nozopedagodzy). Zajmuj¹ siê oni jednostkami i grupami spo³ecznymi, które wskutek ró¿nych dewiacji biopsychospo³ecznych, spowodowanych zagro¿eniem zdrowia, chorob¹ i kalectwem oraz warunkami leczenia i chorowania - nie mog¹ optymalnie regulowaÌ i przetwarzaÌ swoich stosunków z otoczeniem.
(...)




Potrzeba regeneracji siÂł czÂłowieka coraz bardziej naraÂżonego na ujemne wpÂływy wspó³czesnej cywilizacji sprawia, Âże prawidÂłowa organizacja czasu wolnego (rĂłwnieÂż w sanatorium) staje siĂŞ sprawÂą pierwszoplanowÂą. Chodzi bowiem o zaspokojenie na coraz wyÂższym poziomie stale rosnÂącego zapotrzebowania spoÂłecznego na ró¿ne formy wypoczynku aktywnego oraz uczynienia z niego zjawiska kulturowego w skali ogĂłlnokrajowej. Warto chyba powiedzieĂŚ za A. Hansenem, Âże "NiewÂątpliwie racjĂŞ majÂą ci, ktĂłrzy twierdzÂą, Âże do poprawy i zachowania zdrowia spoÂłeczeĂąstwa potrzeba nam nie tylko higieny Âżycia codziennego i pracy oraz odpowiedniej liczby szpitali, przychodni i lekĂłw, ale przede wszystkim szeroko s p o p u l a r y z o w a n e j   w i e d z y   o   o d p o c z y n k u" (Hansen 1983, s.5).

Wykonawca tej formy artystyczno-terapeutycznej jest zawodowym aktorem, pedagogiem kultury teatralnej, logoped¹ i muzykoterapeut¹, Realizuj¹c terapeutyczn¹ funkcjê kultury i sztuki - najpierw jako aktor, a nastêpnie jako terapeuta - od po³owy lat 70-tych prezentowa³ w sanatoriach ko³obrzeskich spotkania z monodramem. Zadaniem tych spotkaù by³o doprowadziÌ do roz³adowania napiêÌ, usuniêcia lêku, frustracji i w formie rozrywkowej publicystyki uœwiadomiÌ ró¿ne mo¿liwoœci twórczego dzia³ania cz³owieka w zakresie rozwi¹zywania problemów ¿yciowych.
(...)

.

Od 1985 r. autor niniejszego wyst¹pienia ponownie podj¹³ dzia³ania artystyczno-terapeutyczne w sanatoriach, tym razem pod has³em: GRY I ZABAWY DRAMATYCZNE, nastêpnie: MUZYKA - TERAPIA - RELAKS, póŸniej: MUZYKOTERAPIA, a ostatnio: LOGOMUZYKOTERAPIA. Zadaniem i celem tych spotkaù by³o pielêgnowanie i leczenie - za pomoc¹ s³owa i muzyki - nerwic, zaburzeù mowy, czytania i pisania, porozumiewania siê, a tak¿e terapia sensu ¿ycia.

Organizacyjnie realizacja spotkaù by³a ró¿na, tak jak ró¿ne s¹ sanatoria i ró¿ne podejœcie lekarzy do tej sprawy:

1.Zabiegi uzdrowiskowe - kuracjusze przychodzÂą na terapiĂŞ grupowa na podstawie zleceĂą lekarskich. SÂą to zamkniĂŞte grupy treningowe - do 4-7 zabiegĂłw w turnusie
2.Spotkania artystyczno-terapeutyczne - kuracjusze przychodzÂą na spotkania na podstawie ogÂłoszeĂą za zgodÂą i zachĂŞta ze strony lekarzy, czasami z ich zleceniami w karcie zabiegowej. SÂą to grupy otwarte - 5-6 spotkaĂą w turnusie
3.Imprezy artystyczno-terapeutyczne - kuracjusze przychodzÂą na podstawie ogÂłoszeĂą, bez skierowaĂą lekarskich - 1-3 imprez w turnusie.
Powy¿sza ró¿norodnoœÌ i czêstotliwoœÌ oraz nastawienie kuracjuszy powodowa³y tak¿e odmiennoœÌ technik proponowanych kuracjuszom: od nastawienia relaksacyjno-treningowego do biernego odbioru muzyki w³¹cznie.

W praktyce terapeutycznej stosowane by³y techniki wyprowadzone z ró¿nych dziedzin sztuki (teatru, muzyki, plastyki, ruchu i taùca), a tak¿e anatomii, fizjologii oraz psychologii i logopedii.

Najczêœciej stosowan¹ technik¹ terapeutyczn¹ by³ relaks jako zwolnienie psychofizyczne, czyli wyeliminowanie naprê¿enia miêœni przy równoczesnym œwiadomym obni¿eniu aktywnoœci myœli (Aleksandrowicz). Relaks po³¹czony z Ìwiczeniami oddechowymi oraz pewnymi elementami autosugestii ju¿ od dawna uwa¿any by³ za cenn¹ metodê terapeutyczn¹. Interesowali siê nim lekarze i psycholodzy. W niektórych klinikach by³a to jedna z metod zapobiegania nerwicom, chorobie wieùcowej, wrzodowej i nadciœnieniu.





@@@



W koÂłobrzeskich sanatoriach stosowano nastĂŞpujÂące ĂŚwiczenia relaksacyjne:

1.Transformacja energii wg Laury Huxley
2.Technika relaksacji Jacobsona
3.Technika relaksacji Colsona
4.Trening autogenny Schultza
5.Medytacja wg Swaischa & Siemsa

DrugÂą grupĂŞ stosowanych technik terapeutycznych stanowiÂły przeÂżycia wyobraÂżeniowe:

1.Metoda H.Leunera - eksperymentalne katatyniczne przeÂżywanie obrazowe
2.Metoda W.Luthe'go - odreagowanie autogenne
3.Psychocybernetyka Maltza - formowanie pozytywnego obrazu siebie.


.

.

Wielu terapeutów uwa¿a, ¿e w terapii grupowej z¿ycie siê pacjentów, wspólne spêdzanie czasu wolnego, wykonywanie ró¿norodnych prac w grupie, bardzo u³atwia przebieg terapii.

W koÂłobrzeskiej dziaÂłalnoÂści terapeutycznej zachĂŞcano kuracjuszy i pacjentĂłw do wspĂłlnych spacerĂłw, gier towarzyskich, rozmĂłw i udzielania sobie wzajemnie porad. W czasie spotkaĂą terapeutycznych korzystano z technik muzyczno-dramatycznych, ktĂłre uÂłatwiaÂły odtwarzanie przeszÂłych wydarzeĂą, "otwieraÂły grupĂŞ", dostarczaÂły materiaÂłu o aktualnych konstelacjach w grupie i umiejscowieniu w nich poszczegĂłlnych uczestnikĂłw.

Muzyka jest niew¹tpliwie atrakcyjnym i w miarê bezpiecznym œrodkiem terapeutycznym. Wiadomo nie od dzisiaj, ¿e mo¿e ona zmieniaÌ stan aktywnoœci systemu nerwowego, wywo³ywaÌ okreœlone zmiany w czynnoœciach ca³ego organizmu, mo¿e zmieniaÌ napiêcie miêœni, przyspieszaÌ przemianê materii, zmieniaÌ szybkoœÌ kr¹¿enia krwi, obni¿aÌ próg wra¿liwoœci zmys³ów, wp³ywaÌ na wewnêtrzne wydzielanie, zmieniaÌ si³ê i szybkoœÌ pulsu, modyfikowaÌ oddychanie. To s¹ zmiany konkretne. Poza tym, muzyka mo¿e wprowadzaÌ w ró¿ne nastroje, wzbudzaÌ uczucia i emocje.


.

.

W muzykoterapii, podobnie jak w leczeniu farmakologicznym istnieje trudne do rozwi¹zania zagadnienie indywidualnych ró¿nic reagowania na leki, ró¿na jest bowiem wra¿liwoœÌ ludzi na muzykê, a tak¿e ró¿ne s¹ doœwiadczenia z t¹ muzyka zwi¹zane. Poza tym wydaje siê, ¿e muzyka usuwaj¹c objawy wielu dolegliwoœci, stosunkowo rzadko zapobiega ich powstawaniu. Dotyczy to przede wszystkim stosunku do drugiego cz³owieka, zdolnoœci porozumiewania siê, tolerancji, wyrozumia³oœci, partnerstwa, pogl¹du na œwiat i ¿ycie. Poniewa¿ muzyka jest asemantyczna - nie pos³uguj¹c siê jêzykiem nazw i pojêÌ - nie wp³ywa na obyczaje, moralnoœÌ i etykê zachowaù cz³owieka. Has³o: "muzyka ³agodzi obyczaje" nie znajduje pokrycia w jej realnych, stosunkowo skromnych mo¿liwoœciach terapeutycznych.

Uwzglêdniaj¹c powy¿sze zastrze¿enia, s³usznym wydaje siê pogl¹d, ¿e w psychoterapii i terapii pedagogicznej najskuteczniejsz¹ metod¹ jest kojarzenie wielu technik i wielokierunkowe oddzia³ywanie na osobowoœÌ pacjenta. Z uwagi na dominacjê dwóch technik terapeutycznych, opartych przede wszystkim na s³owie i muzyce, nasze dzia³ania w sanatoriach ko³obrzeskich nazwano l o g o m u z y k o t e r a p i ¹.

W naszej praktyce muzyka dostarczaÂła bodÂźcĂłw rytmicznych do dziaÂłaĂą ruchowych, pomagaÂła nawiÂązaĂŚ kontakt z chorymi, ktĂłrzy sÂłabo reagujÂą na bodÂźce sÂłowne lub nie chcÂą rozmawiaĂŚ. "Logos" - sÂłowo, sens - byÂło formÂą odtwarzania aktualnych wydarzeĂą z Âżycia grupy czyli projekcjÂą sprzyjajÂąca odreagowaniu. Pacjenci mogli siĂŞ "wygadaĂŚ", "wypÂłakaĂŚ" ze swoich dawnych i obecnych zmartwieĂą i trudnoÂści. ZdarzaÂło siĂŞ, Âże to wystarczyÂło dla odczucia ulgi, i nie byÂło wĂłwczas potrzeby Âżadnej interpretacji, poleceĂą lub wskazĂłwek terapeuty.
(...)



.

.

OdrĂŞbnÂą, zasÂługujÂącÂą na uwagĂŞ, technikÂą terapeutycznÂą jest MUZYKODRAMA - wykonywanie dziaÂłaĂą scenicznych przy wsparciu muzycznym lub wykonywanie dziaÂłaĂą muzycznych z uwzglĂŞdnieniem dziaÂłaĂą interpersonalnych. Technika ta jest oparta na psychodramie, pantomimie i grach terapeutycznych.

W zale¿noœci od kategorii wiekowej pacjentów, proponowano ró¿ne rodzaje aktywnoœci muzyczno-dramatycznej:

1.Instrumentalne dialogi - gra na instrumentarium Orffa - uÂłatwia diagnozowanie stanĂłw emocjonalnych, draÂżliwoÂści, dominacji
2.Improwizacje - ujawnianie zahamowania, biernoÂści lub agresywnoÂści,
3.Muzykowanie integracyjne - wykonywanie prostych ukÂładĂłw rytmicznych Âśpiewanie piosenek, logorytmika
4.Improwizacje na zadany temat - malarstwo dÂźwiĂŞkowe jako technika relaksacyjno-kontemplacyjna. Pomaga okreÂśliĂŚ cudze przeÂżycia na zasadzie empatii (uczuciowego utoÂżsamiania siĂŞ )
5.Marsze fabularne, biegi, podskoki (spacer pod wiatr, nad przepaÂściÂą, na kÂładce, do pracy, po kamieniach przez potok)
6.Pantomimiczne wyraÂżanie zadanych tematĂłw, np. zakazany owoc, moja matka, zwierciadÂło
7.Psychodrama (monolog, moje marzenia, przedstawienie samego siebie, dublowanie roli)



.

.

W trakcie spotkaĂą terapeutycznych korzystano takÂże z moÂżliwoÂści samoczynnego oddziaÂływania utworu muzycznego na psychikĂŞ pacjenta. SÂłuchano wiĂŞc utworĂłw redukujÂących zmĂŞczenie, Âżywych, pogodnych, mobilizujÂących emocjonalne i intelektualnie.





SkutecznoœÌ terapeutyczna logomuzykoterapii

"CzÂłowiek jest zwierciadÂłem wartoÂściujÂącym - powiada R.May (1973, s.83) - bytem, ktĂłry interpretuje swoje Âżycie i swĂłj Âświat w terminach symboli i znaczeĂą oraz identyfikuje siĂŞ ze swoim istnieniem jako jaÂźniÂą". MoÂżna powiedzieĂŚ wiĂŞc, Âże od wartoÂści, ich hierarchizacji i wzajemnych relacji, zgodnoÂści lub niezgodnoÂści, spĂłjnoÂści lub jej braku - zaleÂży dobre albo zÂłe funkcjonowanie jednostki, a wiĂŞc jego zdrowie psychiczne lub jego brak.

Badacze wi¹¿¹cy zagadnienia zdrowia psychicznego z problematyk¹ wartoœci, z regu³y uwa¿aj¹, ¿e system wartoœci mo¿e siê zmieniaÌ pod wp³ywem ró¿nych oddzia³ywaù, np. pod wp³ywem psychoterapii. M.Rokeach (1968, s.168) stwierdza, ¿e ju¿ uœwiadomienie cz³owiekowi sprzecznoœci miêdzy wartoœciami b¹dŸ sprzecznoœci w systemach wartoœci - postawy, czego mo¿na dokonaÌ w psychoterapii, prowadzi do stosunkowo ³atwych korekt, a co za tym idzie do zmiany zachowaù.

Omawiane techniki i rozwiÂązania terapeutyczne majÂą znaczenie pog³êbionej diagnozy oraz interpretacji trudnoÂści pacjentĂłw. DostarczajÂąc moÂżliwoÂści emocjonalnego przeÂżycia wyprzedzajÂą one rozmaite intelektualne osÂądy czy ustalenia, prowadzÂąc pacjenta do caÂłoÂściowego spojrzenia na swoje trudnoÂści i ich przyczyny, tzn. do uzyskania wglÂądu. DziĂŞki uczestnictwu w  l o g o m u z y k o t e r a p i i role Âżyciowe dla pacjenta stajÂą siĂŞ czymÂś uchwytnym, co pozwala mu nimi swobodnie manipulowaĂŚ. JuÂż samo uÂświadomienie sobie, Âże jest to moÂżliwe, zmniejsza lĂŞk i zachĂŞca do aktywnej i twĂłrczej postawy wobec Âżycia, staje siĂŞ ÂźrĂłdÂłem nadziei.



.

.

W³asne obserwacje i doniesienia z piœmiennictwa sk³oni³y nas do przyjêcia tezy, ¿e pacjenci w stanie relaksu s¹ bardziej podatni na psychoterapiê. £atwiej osi¹gaj¹ wgl¹d, szybciej przyjmuj¹ rzeczow¹, ¿yczliw¹ perswazjê i s¹ zdolni zmieniÌ nawet utrwalone, wadliwe sposoby reagowania na ró¿ne bodŸce œrodowiskowe i sytuacje ¿yciowe.
Generalnym zatem warunkiem dojœcia do zdolnoœci sterowania sob¹ (tak¿e w sensie psychosomatycznym) jest nauczenie siê relaksu i treningu autogennego. Ta umiejêtnoœÌ likwiduje niepokój i lêk, przywraca spokój i odprê¿enie, a w dalszej konsekwencji budzi aktywnoœÌ i okazje do osi¹gniêÌ, a tak¿e satysfakcji z twórczego dzia³ania - umiejêtnoœci rozwi¹zywania w³asnych problemów ¿yciowych.


mgr WÂładysÂław Pitak - dyplomowany logopeda i muzykoterapeuta

foto: Tatiana Pitak

PS.
Osoby zainteresowane bibliografiÂą i materiaÂłami terapeutycznymi dot. powyÂższego tematu proszone sÂą o kontakt:
tel: 94 340-60-06
lub e-mail: logos@logos.pomorze.pl


@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@



http://www.pitak.fora.pl/images/galleries/5541278704c38ba237f880-786083-wm.jpg


.